MΠΑΜΠΗΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ - ΚΡΙΝΑΙΟΣ

Κάι, κάι, θεούλη μου
ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΔΥΝΑΤΕΣ, ΑΛΛΑ ΛΑΘΕΜΕΝΕΣ, ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΙΔΙΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
1. Σωτήρης Δημητρίου, Κάι, κάι, θεούλη μου. ΚΕΔΡΟΣ, 1995
ΕΘΕΩΡΕΊΤΟ ΦΥΛΆΚΙΟ ΔΎΣΜΕΝΕΙΑΣ.
Είχαν τσουβαλιαστεί εκεί κάτι άσχετα λαϊκά παιδιά,
καραβίσιοι, που μπόρεσαν με κατώτερο μέσον να βγουν
στη στεριά, κάτι ακροθιγώς αριστεροί οχτάρια, τρία τέσ-
σέρα άτομα γιώτα τέσσερα, ένας κουτσός.
Το φυλάκιο, δέκα χιλιόμετρα απ’ το Ναύσταθμο κον-
τά στο βραχώδες ακρωτήρι, απολάμβανε κάποιας ασυλιας, γιατί υπήρχε πάντα μια μπόχα και οι αξιωματικοί απόφευγαν να κάνουν εφοδεία.
Η μπόχα προερχόταν από μια βαθια σχισμή, οπού άδειαζαν οι κρατούμενοι ναύτες το σκουπιδαριό και τ’ αποφάγια του Ναύσταθμου. Έτσι οι ναύτες του φυλα-
κίου γύριζαν αδέσποτοι. Αλλά πάλι, λίγες ήταν και οι άδειες εξόδου. Τους έκοβαν συνήθως στην αναφορά, πότε για σιδέρωμα, πότε για μαλλιά.Έτσι το πήραν κι αυτοί απόφαση κι άραξαν. Τάβλι,ξάπλα, μαλακία.

Μοναδικοί τους επισκέπτες τα σκυλιά και τα γατιά, αμετρητά. Απ’ όλη την περιοχή λόγω του σκουπιδαριού.Αναγκάστηκαν ν’ αθλοθετήσουν απ’ τη Διοίκηση ειδικες άδειες για την εξόντωση τους. Στα πέντε τετράποδα, είκοσι μέρες τιμητική. Αλλά απ’ τον πολτό του φυλακίου δεν υπήρχε ιδιαίτερη προθυμία,
ώσπου εμφανίστηκε ο μερακλής. Ένας ξερακιανός ναύτης
που αμίλητος ήρθε στο φυλάκιο, σπάνια μίλαγε, ουδέτερα, άχρωμα και που κανείς δε θυμάται το βλέμμα του να στάθηκε στο πρόσωπο του. Δεν έκανε φίλους, αλλά με τον καιρό απέκτησε δούλους,
γιατί η μεγάλη του απόλαυση ήταν να σκοτώνει τετράποδα.
Χάριζε την άδεια στους γλύφτες του κι αυτοί του ‘διναν τη δικιά τους καινουριότερη μπελαμάνα, του γυάλιζαν
τα παπούτσια, του φτιαχναν καφέ.Αυτός δεν έβγαινε ποτέ, ούτε καν απογευματινή έξοδο.Οι υπόλοιποι όλο κολοτρίβονταν στα πόδια του, όχι μόνο για τη σκληρότητα του και την απροσιτότητα αλλά και γιατί ήταν πολύ όμορφος.
Σκληρή, σκεφτική, ακαθόριστη ομορφιά, μπολιασμένη
με φιδίσια γοητεία που τόνιζε η οριζόντια γραμμή ανά-
μέσα στα ματιά, τα στενά σφιγμένα χείλη.Ανέτρεπε πλήρως το πρόσωπο του, τις ιδέες για ανά-λογη σχέση εμφανίσεως και ψυχής.
Κιτρίνιζε το μάτι του από μίσος κι αηδία όταν έβλεπετετράποδο.
«Μουνόσκυλα, θα σας γαμήσω την Παναγία», έλεγε.Και συνήθως δεν του αρκούσε να τα σκοτώνει μπαμ και κάτω με το ΜΙ. Εφεύρισκε δικούς του τρόπους.
Λογού χάρη, στούμπαγε γυαλιά, τ’ ανακάτευε μαζί με κιμά και τους τα ‘ριχνε να τα φάνε. Τους θέριζαν τα γυαλιά τ’ άντερα και σφάδαζαν επί πολύ πριν πεθάνουν.
Αυτός τα κοιτούσε μαγνητισμένος, μέχρι να τινάξουν τελευταία φορά τα ποδάρια.
Άλλα τα περίχυνε με πετρέλαιο και τους έβαζε φωτιά.Σ’ άλλα έχωνε στον πρωκτό τους καλαμάκια από σου-βλάκια, μουσκεμένα σε καθαρό οινόπνευμα.
Έφτασε να πεταλώσει μια γάτα. Άνοιξε τέσσερα μικρά κουτιά γάλα νουνού, έβαλε τα πόδια της μέσα, ένα ένα, περίχυσε μετά λιωμένη πίσσα που τη στερεοποιούσε μέσα σ’ έναν κουβά κρύο νερό. Την αμόλησε, πήγε να
προχωρήσει η γάτα, σκράπα σκρούπα, βαριά με δυσκολία.
Επιχείρησε ν’ ανέβει ένα εμπόδιο, πάρ’ την κάτω.Τελικά σύρθηκε σιγά σιγά στο ακρωτήρι και αυτοκτόνησε.
Το πλήρωμα του φυλακίου κοίταζε όλα τούτα από μακριά, μουρμούριζαν μεταξύ τους, αλλά μπροστά του γέλαγαν βεβιασμένα, κολακευτικά.
«Γάμα τους τη μάνα, κληρούχα. Γιομάτα αρρώστιεςείναι.»
Σιγά σιγά τα τετράποδα λάκισαν.Τον μυρίζονταν από μακριά, έκαναν επί τόπου μετα-βολή κι έκοβαν δρόμο.
Είχε προνοήσει όμως.
και κατάφερε να υποδουλώσει ένα σκύλο και μια γάτα,που τα έκανε αφρισμένους εχθρούς.
Εκείνη η γάτα γκαστρώθηκε.
Έφτασε η ώρα της και μερόνυχτα μας πήρε τ αυτιά
απ τα νιαουρίσματα, γιατί δεν μπορούσε να γεννήσει.Ήταν λεπτοκαμωμένη και φοβερά αδύνατη. Ήτανε χειμώνας, έκανε ψοφόκρυο και δεν βγαίναμε έξω.
Η γάτα είχε κουρνιάσει κάτω από μια σκάλα. Νιάου,νιάου, συνέχεια.
Αυτός τέντωνε τ’ αυτιά του, λαμπύριζαν τα μάτια του.«Κολόγατο, μου ‘θελες γαμήσια. Φά’ την τώρα.»Όλη τη νύχτα κάπνιζε ξάγρυπνος, μουρμουρίζοντας.
Τον είχε πάρει ο ύπνος το δεύτερο πρωινό και τον ξύπνησε το νιαούρισμα.
Πετάχτηκε ανταριασμένος και βγήκε έξω. Τον ακολουθήσαμε μουδιασμένοι, μαγνητισμένοι. Βρήκε μια σιδηροσωλήνα και κατευθύνθηκε στη σκάλα.
Η γάτα ήταν γερμένη στο πλάι, κι ανάσαινε βαριά,γρήγορα. Απ’ το όργανο της έτρεχαν υγρά.
«Το Χριστό σου, βρομιάρα.»
Σήκωσε τη σιδηροσωλήνα και καθώς έκανε να την
κατεβασει, πετάχτηκε ανάμεσα σ αυτόν και στη γάτα, ο σκύλος.
«Χα! Πάνω της, μούργο», του κάνει. Ο σκύλος τον πλησίασε φοβισμένος, κοιτώντας μια την γάτα μια αυτόν κι άρχισε να του γλύφει τα πα-
πούτσια.
«Πάνω της, ρε μαλακισμένο», το κλώτσησε.Ο σκύλος λοξοκοιτώντάς τον, πήγε στη γάτα κι άρχισε να τη γλύφει , να τη βοηθήσει.
Τον κοίταζε κάπου κάπου, τρομαγμένα, ικετευτικά.
«Όχι, ρε πούστη. Αηδία», κάνει αυτός, όρμησε με το σιδερικό κι άρχισε να τα λιανίζει.
Η γάτα απ’ την τρομάρα της πέταξε ένα γατί έξω κι ένα άλλο κρεμόταν, μισό έξω, μισό μέσα.
Τα λιάνιζε για πολλή ώρα, βρίζοντας. Η γάτα γρήγορα έπαψε τα νιαουρίσματα κι ο σκύλος έσυρε το σπασμενο σώμα του, σκέπασε το νεκρό σώμα της γάτας κι
άρχισε σιγανά κλάματα και παράπονο.
Και, και, και, θεούλη μου.Και, και, σου προσπέφτουμε. Δεν κάναμε τίποτα, δεν
ξέρουμε τίποτα. Πατούμε τούτα τα λίγα μέτρα χώμα, με γυμνά πόδια μες στο κρύο, τον τρόμο και την τρέλα. Δες τα μάτια μας, θεούλη μας. Τίποτα δε θέλαμε,
μόνο λίγη ξενοιασιά.
Και, και, πατερούλη μας. Άγνωστα, σκοτάδια, χάος.
Φώτισε λίγο τα ματάκια μας, θεούλη μου, και μη μας
βασανίζεις άλλο.
Και, και, και, θεούλη μου, μη άλλη τιμωρία.
Και, και, και, και…

Μιχ. Η τελευταία μεταφορά, όπου το σακατεμένο από «άνθρωπο» ζώο επικαλείται το θεό, να μην επιτρέπει αυτή τη βαρβαρότητα, θυμίζει την επίσης αριστουργηματική αποστροφή της φώκιας μπροστά στο πνίξιμο και του τελευαταίου παιδιού της Μοσχούλας (Δε θυμάμαι καλά το όνομα) σε βραχώδη παραλία της Σκιάθου. Θρηνούσε η φώκια κι’ έλεγε «Δεν έχουν τέρμα τα πάθια του κόσμου..»
————————————————————————————————————

Μιχαηλίδης / Δείχνω σενάρια πιθανών ερμηνειών του παραπάνω αφηγήματος, για να φανεί το χάος που επικρατεί και αλλού και στη χώρα μας στον κριτικό λόγο, πράγμα που είναι πολύ σοβαρό έλλειμμα για το σημερινό πολιτισμό. Και το χάος αυτό έχει φυσικά τις συγκεκριμένες, αλλά ανυπάρβλητες αιτίες του.

1. Πώς θα ερμήνευε το αφήγημα αυτό η παραδοσιακή λογοτεχνική κριτική του αυταπόδεικτου

Ένας καλός τρόπος πρόσβασης στο Εργο είναι να εξετάσουμε πώς και γιατί μας ξαφνιάζει..
Αρχίζει ήδη από τον τίτλο
Το να βάζει σκληρούς ανθρώπους να ξεκοιλιάζουν τα ζώα με έναν τρόπο αρκετά ασυνήθιστο
Μια ιστορία που λέγεται με συνταρακτικό ύφος
Όπως και τον αφηγητή, έτσι και εμάς κάτι μας κρατάει σε ανησυχία.
Παρουσιάζονται τα περίεργα πρόσωπα.
Μας εισάγει στον πραγματικό κόσμο της ιστορίας, έναν κόσμο οικείο πεζό μαζί και παράξενο απειλητικό .
Ένα από τα πολλά που πρέπει να προσέξουμε είναι πόσο επιδέξια παρουσιάζει το σκύλο αδιάλλακτο εχθρό της γάτας, να την υπερασπίζεται εντούτοις την ώρα που οι σπιούνοι του αρχηγού την ξεκοιλιάζουν.
Το τέλος της ιστορίας, όπου αποκαλύπτεται… μας ξαφνιάζει
Το τελευταίο ξάφνιασμα είναι η απροσδόκητη ανακάλυψη ότι τόποι τόσο κοντινοί μας κρύβουν τέτοια βαρβαρότητα.

2. Πώς θα ερμήνευε το αφήγημα αυτό η Φαινομενολογική οπτική γωνία

Ένας αφηγητής είναι παρών σε μια σκηνή της στρεβλής καθημερινότητας που ζούν πολλοί Ελληνες και βρίσκεται μπροστά σε δυο αντικρουόμενες εκδοχές για το τι σημαίνει να είσαι έλληνας στρατιώτης, και βολεψίας σε μια υπηρεσία λούφας, στο Ναύσταθμο της Σαλαμίνας.
Η μια εκδοχή είναι εκείνη του Ελληνα που έχει αποστολή να εκπολιτίσει όχι μόνο τους γειτονικούς λαούς, αλλά ολόκληρο τον κόσμο. Και μάλιστα εννοείται ότι αν καλούνταν και ο πιο ασήμαντος έλληνας δάσκαλος να βγάλει έναν λόγο στους ναύτες τούτου του διηγήματος, σίγουρα θα ανέφερε ότι έχουν την τιμή να υπηρετούν στο νησί του Αίαντα, που μετά από τόσους ηρωϊσμούς έγινε ρεζίλι ανάμεσα στους Ελληνες, γιατί μέσα στην παραφροσύνη του επιτέθηκε εναντια σε ένα κοπάδι γουρουνιών και άρχισε να τα σφάζει.
Η άλλη εκδοχή είναι εκείνη που εικονίζεται στο διήγημα αυτό. Παθητικά και άβουλα πλάσματα που είναι ικανοί να διαπράξουν ακόμα και την πιο μεγάλη βαρβαρότητα, όταν κάποιος τους εξουσιάζει και τους διατάξει. Ετσι λιανίζουν τα σκυλιά και τα γατιά του νησιού.
Η βαρβαρότητα της σφαγής της γάτας την ώρα που γεννούσε τα μικρά της τονίζει την απομάκρυνση του αφηγητή από την καθημερινή πραγματικότητα και τις θεβαιότητές της.
Έχοντας αποκοπεί από τους άλλους, ο αφηγητής πρέπει να βγάλει μόνος του νόημα από τις δυο αντιφατικές εικόνες που του παρουσιάζονται.
Πρώτα παρουσιάζονται οι νεοσύλλεκτοι και τους συνοδεύει ένα γεμάτο περιφρονητικά υπονοούμενα σχόλιο για τον τρόπο που πέτυχαν να υπηρετήσουν σ’ αυτή την προνομιακή γι’αυτούς υπηρεσία του ναυτικού, μόλις δέκα χιλιόμετρα από την Αθήνα.
Αποστολή να «καθαρίσουν» τον κόσμο από τους αδέσποτους σκύλους και γάτες.
Η υπόθεση εξαρτάται από το αν ο αφηγητής θα δεχτεί ότι αυτό που κάνει να είναι ζήτημα τιμής και όχι δειλίας.
Εισάγει ως συμβολο αποκτήνωσης τον σαδιστή ναύτη να ερεθίζει έναν σκύλο και μια γάτα ώστε να ξεσχίζονται όταν τα βάζουν μαζί στον ίδιο χώρο.
Στο σημείο, όμως, αυτό ο αφηγητής έρχεται αντιμέτωπος με μια αλλιώτικη εικόνα του,
και το σύμβολο της συμπάθειας σκυλί μετατρέπεται από τελετουργικό αντικείμενο σε κωμικό αντικείμενο, στοιχείο μιας κοινότοπης και γελοίας «διασκέδασης».
Το προβλημα που απεικονίζει το διήγημα είναι ότι αποδίδει νοήματα, ενώ το σύστημα της γνώσης μας εμάς των Ελλήνων, δεν έχει πρακτική ισχύ.
Στο βάθος αυτό που παρουσιάζεται στο διήγημα θέλει να πει ότι κάθε επιλογή που κάνει ο ήρωας απέναντι σε ένα σύμβολο του πολιτισμού είναι είτε ένας κίνδυνος, είτε ένα άνοιγμα, και αυτό το πράγμα προκαλεί αγωνία.
Ο,τι γίνεται είναι ένα σύμβολο αμφισημίας και θέλει να πει ότι κάθε επιλογή που κάνει ο ήρωας απέναντι σε ένα σύμβολο του πολιτισμού είναι είτε ένας κίνδυνος, είτε ένα άνοιγμα, και αυτό το πράγμα προκαλεί αγωνία.
Ο συμβολισμός του λοιπόν δεν είναι σαφής και συνεπώς από την πλευρά του αναγνώστη απαιτεί μια ενεργητική ερμηνεία. Βλ. ISER Wolfgang, 1976, L’acte de lecture, thιorie de l’effet esthιtique, Bruxelles, ιd.Mardaga, p.270
Γιατί μια νέα συνείδηση θα αποκτηθεί μόνο με τη διασταύρωση δυο πνευμάτων, του συγγραφέα και του αναγνώστη, και ο ήρωας την κατακτά με τη στάση του απέναντι σε δύσκολες καταστάσεις της ζωής.
Ο αναγνώστης στο τέλος μιας τέτοιας ανάγνωσης, τροποποιεί την αντίληψή του και τον τρόπο να βλέπει τα πράγματα μέχρι τώρα.
Εδώ η φαινομενολογική άποψη υποστηρίζει ότι η αρνητικότητα του κεντρικού προσώπου μπορεί να ερμηνευτεί ως δυσπιστία απέναντι στην ιδεολογία, διότι διαπιστώνει ότι δεν ισχύουν γύρω του οι αξίες και ότι τα πράγματα που τον περιτριγυρίζουν δεν συμφωνούν με όσα διαδίδει η ιδεολογία.

3. Υφολογιας -Η καινοτομία της ύφολογιας από το 1960 εστίασε στο αντωνυμικό συστημά

Ασχολείται τόσο με την ανάλυση του κειμένου (όπου ανήκουν τα «κατανοούνται») όσο και με την ανάλυση του λόγου (discours όπου ανήκουν τα «εκφέρονται»).
Το αντωνυμικό συστημά των πρώτων σελίδων «εγώ» για τον αφηγητή, «εμείς» για την παρέα του, «αυτός» εκδηλώνεται με τους εξής τρόπους: το καλλιτεχνικό επινόημα με την επιμονή να παρουσιάζει γεγονότα- απομακρύνει από την αλήθεια του πραγματικού.
Από την άλλη η φανταστική κουβέντα κατορθώνει να θολώσει, και να αποκρύψει τις πραγματικές ιστορικές διαδικασίες.
Αυτό παρέχει την κάθετη υπέρβαση που επιτρέπει να δούμε πώς απειλούνται αξίες από την άνοδο του καθημερινού ΚΟΙΝΟΥ ΣΤΡΕΒΛΟΥ ΛΟΓΟΥ.
Εδώ η λογοτεχνία θεωρείται και λειτουργεί ως προϊόν της δη-μιουργίας του ταλέντου .
το ισχυρότερο σημείο της υφολογίας,
απομα-κρυνθηκε από την αντίληψη της γλώσ-σας ως μέσου επικοινωνίας,
Αλλά παρουσιάζει τη λογοτεχνία ως ένα γλωσσικό κατασκεύασμα που δεν έχει άμεσες συνέπειες στον πραγματικό κόσμο. Και θέτει λοιπόν τη διαφορά ανάμεσα στην επικοινωνιακή και τη λογοτεχνική γλώσσα.

4. Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ που θα έδινα εγώ στο ίδιο αυτό αφήγημα ΜΠΑΜΠΗΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ
ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΙ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Ξεκινώντας από την ανάλυση του λόγου, το κείμενο αυτό μοιάζει με αλληγορικό μύθο, μια παραδοσιακή λογοτεχνική μορφή που έχει έναν ελαφρά συγκαλυμμένο και επομένως εύκολα αποκαλυπτόμενο νοηματικό πυρήνα. Το διήγημα είναι μικρό και ο έλληνας αναγνώστης έχει τη «φυσική» τάση να πιστεύει ότι όσο πιο σύντομο είναι το λογοτεχνικό κείμενο τόσο πιο συμπαγής είναι η νοηματική του ενότητα.
Αυτή η μορφή τελικά είναι υπακούουσα στο θεσμικό κανόνα της λογοτεχνίας.
Στην πραγματικότητα αυτή η προδιάθεση του έλληνα αναγνώστη είναι κοινωνικά εξαρτημένη, είναι ένα κοινωνικό παράγωγο, δεδομένου ότι ο τύπος τέτοιων διηγημάτων αποτελεί κοινή σχολική εμπειρία.
Αλλά η ανάλυση μόνο του λόγου δεν μπορεί να μας δώσει πλήρη ερμηνεία του νοήματος
Η απόσταση που δείχνει την πρόθεση να κρατήσει ο συγγραφέας από τη λαϊκή γνώμη εκδηλώνεται και με την εμμονή του να παρουσιάζει πράξεις απίστευτης σκληρότητας και με την πεποίθηση του ότι το καλλιτεχνικό επινόημα είναι κάτι που προέρχεται από την αλήθεια του πραγματικού.
Το σκηνικό και η υπενθύμιση των πανανθρώπινων αξιών υποδηλώνει μια ιδέα του ευρωπαϊκού ανθρωπισμού ότι κάτω από τη βαρβαρότητα ίσως υπάρχει ένα οικουμενικό ιδεώδες.
Το διήγημα παρουσιάζει δυο ομάδες ανθρώπων, τους απλούς ναύτες και τον εξουσιαστή τους, που οικειοποιείται το πνεύμα απόλυτης υποταγής που περνά ο στρατός στους στρατευμένους σε μια
σχέση εξάρτησης και σύγκρουσης.
Ως ολοκληρωτικά συστήματα αλληλοαναιρούνται, αλλα παρ’όλα αυτά κατορθώνουν να συνυπάρχουν
Η ειρωνική απόσταση που κραταει ο συγγραφέας σε αυτή την αφηγηση παρέχει την κάθετη υπερβαση που μας επιτρέπει να δούμε πώς απειλούνται οι ανθρωπιστικές αξίες.
Ανάλογο συμβαίνει με το λογοτεχνικό είδος του νατουραλιστικού διηγήματος που διαβάζεται ως κάτι φυσικό. Αυτή η τάση των αναγνωστών είναι κοινωνικό παράγωγο
Το τέχνασμα του ζώου που μιλάει (ένα στοιχείο κοινό στους μύθους του Αισώπου, αποτελεί μια πρόσθετη ενίσχυση τικ έννοιας ενός «οικουμενικου» ανθοώπινου λόγου·
Οπου το ζώο λειτουργεί σαν να ήταν εξανθρωπισμένο, ένα έλλογο φερέφωνο αφηρημένων εννοιών
Θα δούμε ότι το διήγημα μοιάζει περισσότερο με λαβύρινθο παρά με έναν ολοκάθαρο καθρέφτη τηο αλήθειας ή ένα διάφανο περιτύλιγμα ενός και μόνο νοήματος.
Αν κοιτάξουμε πιο προσεκτικά, η γλώσσα του ελληνικού ανθρωπισμού να μεταδίδοντα αξίες με σαφήνεια αμφισβητείται κυρίως με το επινόημα της παθητικής συναίνεσης των απλών ναυτών στην αθλιότητα του αρχηγού τους. Η σιωπή τους υπονομεύει κάθε αξία που υποτίθεται ότι μπορεί να προέλθει μόνον από τον αφηγητή και τη «λογοτεχνία», γιατί ακυρώνεται σε μιά ανθρώπινη μάζα χωρίς αξίες.
Ετσι η γλώσσα του αφηγητή συγγραφέα καταλήγει να αποδειχθεί άχρηστη να πολεμήσει αποτελεσματικά τον κοινό στρεβλό λόγο που διαπερνά την ανθρώπινη μάζα.
Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΦΑΝΗΣ, ΑΛΛΑ ΠΑΡΑΠΕΜΠΕΙ ΚΑΙ ΕΞΩ, ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ.
Το κριτήριο είναι : αν η γλωσσική αυτή χρήση παραπέμπει προς τα πίσω, στο Κάι κάι τον τίτλο, τότε είναι μια ενδοκειμενική αναφορά, οπότε συνδέεται με το κείμενο, ενώ αν οι εδώ εκφράσεις δεν μπορούν να εξηγηθούν μόνο μέσα από το κείμενο, τότε η δείξη συνδεέται περισσότερο με ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΚΑΝΑΛΙΟΥ ΑΛΦΑ ΓΙΑ ΒΑΣΑΝΙΣΜΟΥΣ ΣΚΥΛΙΩΝ, ΓΙΑ ΣΚΥΛΟΜΟΝΟΜΑΧΙΕΣ παρά με το κείμενο.
Βαθύνουμε περισσότερο στην διάκριση ανάμεσα στο «εκφέρονται από το συγγραφέα» και το «κατανοούνται από το συγγραφέα και από τον αναγνώστη».
Το «εκφέρονται» αναφέρεται στις λέξεις που έχουμε μπροστά μας στο κείμενο όπως είναι γραμμένο.
Το «κατανοούνται» υποδηλώνει μια πρόθεση που έχει ο συγγραφέας απέναντι στο κοινό του και είναι η ελληνική βιωμένη από τον κόσμο γλώσσα.
Ο λόγος που αρθρώνει το «ανθρωπινό» ζώο ωθεί προς την αναζητηση μιας ελπίδας σε αυτή την «βαρβαρότητα που διατρεχει τον κόσμο».
Ωστοσο, φϋάνει σ’ έναν παράλογο βαθμό πίστης σε κάποιες αξίες ανθρωπιάς.
Οι ρητορείες περί πανανθρώπινης βελτίωσης που υπονοούνται στο λόγο του σκυλιού στο τέλος του αφηγήματος έρχονται σε διαμετρική αντίθεση με τη δυνατότητα που υπάρχει να εγκαθιδρύσει κανείς την ανθρωπιά στον κόσμο, γιατί αυτός θα είναι ο λαός, που όμως με την παθητική του στάση ακυρώνει κάθε τέτοια ελπίδα, ότι μπορεί κάποτε να αλλάξει στάση και να ονειρευτεί το «υποκείμενο» του Διαφωτισμού. Υποσκάπτεται κάθε ελπίδα από την επίγνωση ότι και η «γλώσσα» του αφηγητή είναι ανίσχυρη μπροστά στην πραγματικότητα μιας ξεδιάντροπης κατάστασης που έχει αποβλακώσει τα πάντα.
Βέβαια, η γλώσσα του ζώου είναι η γλώσσα του ανθρωπισμού. Αμφισβητείται όμως η γλώσσα αυτή με την μετάθεση της προσοχής μας στην αποκάλυψη των από το συγγραφέα σαδομαζοχιστικών σχέσεων που υπονομεύουν τη ρητορική και δείχνει να λειτουργεί μέσα στα συμφραζόμενα μιας μάζας χωρίς αξίες .
Η γλώσσα του σκυλιού καταλήγει λοιπόν να αποδειχθεί άχρηστη: η προσπάθεια της να δημιουργήσει ένα κύκλωμα εκτίμησης ανάμεσα στον ομιλητή και τον ακροατή/αφηγητή υποσκάπτεται από την ειρωνεία της επίγνωσης ότι η γλώσσα αυτή είναι ένα μονότονα επαναλαμβανόμενο παιγνιδι-σύμβαση ανίσχυρο απέναντι στην υλική πραγματικότητα της εξουσϊας
Αρα το κείμενο αυτό δεν είναι μια αλληγορία με μια ενιαία σημασία που βρίσκεται έξω απ’ αυτήν, αλλά δημιουργει μια σειρά από αντιφάσεις-που ανατρέπουν την εικόνα της «ξεκάθαρης» γλωσσας ως έγκυρου φορέα ενός σαφούς νοήματος.
Η γλωσσά του κείμενου απεικονίζει αλλά και επιτελεί αυτή την ανατροπή
Θεωρώ λοιπόν ιδεολογικό το γεγονός της προτίμησης ενός ορισμένου γούστου από τους λογοτεχνικούς θεσμούς της Ελλάδας. Γιατί φαίνεται ότι ο συγγραφέας που βραβεύεται κάνει μεν μια τομή με το ιδεολογικό παρελθόν της τέχνης του, αλλά όχι τη σωστή τομή.
Το πώς όρισαν αυτοί οι μυθιστοριογράφοι και αυτοί οι κριτικοί το μυθιστόρημα οφείλεται σε δοσμένες κάθε φορά πρακτικές. Υπήρξε ο εκάστοτε ορισμός μια στρατηγική.
Αν οι συγγραφείς μετά το 1993 ήταν σωστοί, τότε θα εξέταζαν τα μέσα του λογοτεχνικού πεδίου, δηλαδή τους κανόνες του, με άλλα λόγια την μορφή εξουσίας, που επενδύεται σ’αυτούς..
Και μάλιστα θα έβλεπαν τόσο την επάνω εξουσία, αλλά και την κάτω, γιατί η εξουσία κατέχεται μεν από τους επάνω, αλλά ασκείται από όλους.
Η κυρίαρχη χρήση των βραχυλογικών περιγραφών –ερμηνειών των περιστατικών σφαγής των ζώων από τους κληρωτούς μπορεί να εξηγηθεί αν τη συγκρίνουμε και με το κείμενο και με τον εξωτερικό κοινό λόγο στην Ελλάδα.
Αλλά και η αντιγραμματικότητα που εισάγεται με την ανθρώπινη ομιλία που κάνει ο ταλαιπωρημένος σκύλος, που στη συνηθισμένη γλώσσα της επικοινωνίας δεν συνηθίζεται, αυτή η αντιγραμματικότητα ως παραβίαση της σύνταξης δημιουργήθηκε για να αποδώσει καλύτερα το θέμα της σχέσης ανάμεσα στους χαρακτήρες πομπούς και τους χαρακτήρες δέκτες του αφηγήματος, δηλαδή στη «βαθιά» δομή του λόγου. Ας το δούμε:
«Τα λιάνιζε για πολλή ώρα, βρίζοντας. Η γάτα γρήγορα έπαψε τα νιαουρίσματα κι ο σκύλος έσυρε το σπασμενο σώμα του, σκέπασε το νεκρό σώμα της γάτας κι άρχισε σιγανά κλάματα και παράπονο.
Κάι, κάι, κάι, θεούλη μου. Κάι, κάι, σου προσπέφτουμε. Δεν κάναμε τίποτα, δεν ξέρουμε τίποτα. Πατούμε τούτα τα λίγα μέτρα χώμα, με γυμνά πόδια μες στο κρύο, τον τρόμο και την τρέλα. Δες τα μάτια μας, θεούλη μας. Τίποτα δε θέλαμε,
μόνο λίγη ξενοιασιά. πατερούλη μας. Άγνωστα, σκοτάδια, χάος.
Φώτισε λίγο τα ματάκια μας, θεούλη μου, και μη μας
βασανίζεις άλλο.
Κάι, κάι, Κάι, κάι, θεούλη μου, μη άλλη τιμωρία.
Κάι, κά Κάι, κάι, ι,…»
Χρειάστηκε ο συγγραφέας να φτιάξει μια άλλη γραμματική κατάλληλη να αναπαραγάγει τις παραπάνω συγκεκριμένες σχέσεις, και έτσι αναγκάζει την προσοχή του αναγνώστη να αναθεωρήσει την ώς τότε αυτονόητη γλωσσική συνήθεια να μιλούν οι άνθρωποι για σκυλιά βιαστικά, χωρίς να σταματάνε καθόλου στο θέμα.
Ωστόσο για να αφαιρέσουμε την αοριστία όσων λέγονται στο αφήγημα αυτό, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τα «συμ-φραζόμενα»
Το πρώτο που θα μας φωτίσουν τα κοινωνικά συμφραζόμενα είναι το ότι μια τάση λογοτεχνική στο ελληνικό λογοτεχνικό πεδίο δεν θεωρεί τη λειτουργία του έργου ουδέτερη, αλλά τη θέλει να υπονοεί και συνδηλώνει κοινωνικά προβλήματα.
Αλλά τότε δεν είναι δυνατόν να διαχωρίσουμε τη συμμεριζόμενη με άλλους πρόθεση του συγγραφέα Σωτήρη Δημητρίου από τήν τελική δομή του έργου του.
ΕΞΗΓΗΣΗ ΛΟΙΠΟΝ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ
Ως γνώση της παραγωγής λοιπόν :
Και εάν αποδειχθεί ότι η λογοτεχνία που μιλάμε είναι παραγωγή, αυτό αποκλείει να τη δούμε ως προϊόν του «ταλέντου» που προορίζεται για κατανάλωση.
Ο συγγραφέας, στην προκειμένη περίπτωση ο Σωτήρης Δημητρίου, είναι κάποιος που δεν γέννησε εκ του μηδενός ένα φανταστικό έργο, αλλά μεταμορφώνει με τη δουλειά του συγκεκριμένα υλικά που προϋπάρχουν, και φυσικά και τη γλώσσα, σε συγκεκριμένο προϊόν (το λογοτεχνικό κείμενο):

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ Π.ΚΡΙΝΑΙΟΥ

Ο Παύλος Κριναίος (Χαρίλαος Νεοφύτου Μιχαηλίδης), ποιητής της πρωτοπορίας της δεκ. του ’20, γεννήθηκε στην Πάφο το στις 17 Ιουνίου 1902 (σύμφωνα με επίσημα έγγραφα που έχω στη διάθεσή μου και όχι το 1903, όπως κακώς γράφεται), ήλθε στην Αθήνα για σπουδές το 1923και πέθανε στην Αθήνα το 1986. Την πρώτη του εμφάνιση στα γράμ­ματα την κάνει στην εφημερίδα «Πάφος» το 1921, και λίγο αργότερα στην εφημερίδα της Λεμεσού «Αλήθεια».

. Στην Αθήνα φοίτησε για τρία χρόνια στη Φιλοσοφική Σχολή και επειδή του κόπηκε η βοήθεια που του έστελναν από την Κύπρο, αναγκάστηκε να εργάζεται αρχικά σε διάφορες δουλειές και αργότερα στην αθλητική δημοσιογραφία. Δημοσιεύει τα πρώτα ώριμα έργα του στη «Νέα Εστία» του Γρηγόρη Ξενόπουλου. Στο περιοδικό και συγκεκριμένα στην μό­νιμη στήλη με τίτλο «Πρωτοπορία» δημοσιεύεται το πιο κάτω σημείω­μα για τον Κριναίο:

«Με τον τίτλο αυτό Θα δημοσιεύομεν συχνά ποιή­ματα νέων ποιητών, μάλλον ή ήττον αγνώστων. Και αρχίζομεν με δυο του κ. Παύλου Κριναίου Μιχαηλίδη, ο οποίος είναι ίσως ο γνωστότερος με το ποίημα «Ο ύπνος μιας μικρής εταίρας». Εκρίναμε λοιπόν, ότι ο κ. Μιχαηλίδης αξίζει την τιμήν ν’ ανοίξει αυτήν την «πρωτοπορίαν».
Και ακόμη ότι το το όνομά του θα ήτο μια ενθάρρυνση δια μερικούς άλλους. Οπωσ­δήποτε τα ποιήματα του κ. Μιχαηλίδη Θα δημοσιεύονται εις το εξής χωριστά. Ελπίζομεν δε ότι και άλλοι, επιβαλλό­μενοι σιγά – σιγά δια της «πρωτοπορίας» Θα γίνουν κατό­πιν τακτικοί συνεργάται μας. Διότι το πρόγραμμα της «Νέ­ας Εστίας» περιλαμβάνει, ως γνωστόν, και την εμφάνιση νέων λογοτεχνών εις όλα τα είδη». Έργα του συμπεριλαμβά­νονται στην «Ανθολογία των νεωτέρων ποιητών», και στα περιοδικά της «Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας» και της «Εστίας^,,.

Εργάστηκε ως συντάκτης της εφημερίδας «Βραδυ­νή» για αρκετά χρόνια.

Εξέδωσε τις ποιητικές συλλογές:
«Φρυγικοί αυλοί» (1932),
«Μωσαϊκά και επιγράμματα» (1934)
«Τετράδια των αγγέλων» (1970)
«Το χρυσό δισκοπότηρο» (1972)
«Το μανουάλι με τα 63 κεριά» (1974) και άλλα.

Εξέδωσε, επίσης, δύο ποιητικές συλλογές για παιδιά, όπου και βραβεύτηκαν. Η ποίηση του γεμάτη λυρισμό και τρυφερότητα περιστρέφεται στον άνθρωπο, τις ανησυχίες του με φυσιολατρικούς ήχους και πλούσιες εικόνες.

Σημείωμα για τον Παύλο Κριναίο στην έκδοση του περιοδικού ΜΕΛΙΣΣΑ το 1925
(Παύλος Κριναϊος)
Γεννήθηκε στην Πάφο της Κύπρου το 1903(Σημερινή σημείωση : πρόκειται για λάθος. Το σωστό είναι 1902). Σπούδασε τα έγκύκλια στήν πατρίδα του, κι’ άφού έργάστηκε έκεί 1 —2 χρόνια, το καλοκαίρι του 1923 ήλθε στην Αθήνα και γράφτηκε στην φιλοσοφική σχολή του Πανεπι-στημίου. Συνεργάστηκε μόνο στα περιοδικά και στάς εφημερίδας της Κύπρου με παληά του τραγούδια. Εκ-δίδει προσεχώς ποιητική συλλογή με τον τίτλο «Λυρικές Λιτανείες»με κριτικό πρόλογο του Κωστή Παλαμά, συγχρόνως δέ έτοιμάζει καί τόμο άπό λυρικές πρόζες με τον τίτλο «Βιβλικά κρίνα».

Ο Παύλος Κριναίος προς τα τέλη της δεκαετίας του 1920 έγινε φίλος της Μαρίας Πολυδούρη και την επισκεπτόταν καθημερινά στο Νοσοκομείο Σωτηρία στη Βούλα, όπως μου έλεγε και όπως αφηγείται και η αδελφή της Μαρίας Πολυδούρη, η Βιργινία. Βλέπε το παρακάτω κείμενο της Ντουνιά.

Σελίδες από ανέκδοτη μαρτυρία τής Βιργινίας Πολυδούρη
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΙΣΕΛ ΦΑΪΣ – ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Την επισκέπτονταν σχεδόν καθημερινά οι ποιητές Κ. Παπαδάκης, Μ. Ζώτος, Π. Κριναίος, Γ. Χονδρογιάννης και άλλοι που δεν θυμάμαι.

Μετά την επιστροφή της Μαρίας Πολυδούρη από το Παρίσι και την είσοδό της στο Νοσοκομείο «Σωτηρία», η Βιργινία της συμπαραστάθηκε, όσο μπορούσε και όσο ήταν δυνατόν για τις συνθήκες της εποχής και τις δυσκολίες που παρουσίαζε η φροντίδα μιας ανυπότακτης άρρωστης όπως ήταν η Πολυδούρη. Η Βιργινία, καλλιεργημένη και ευαίσθητη, δεν παντρεύτηκε και έζησε αφοσιωμένη στη μνήμη τής αδελφής της.
Εκείνη η Βιργινία έδωσε αρκετές πληροφορίες στη Λιλή Ζωγράφου σχετικά με τη ζωή τής ποιήτριας και συνέταξε μια βιογραφία – μαρτυρία για την αδελφή της, η οποία όμως δεν εκδόθηκε όσο ζούσε. Από αυτήν τη χειρόγραφη βιογραφία, που η τελευταία και οριστική της μορφή υπογραμμένη από τη Βιργινία καταλαμβάνει 22 χειρόγραφες σελίδες με χρονολογική ένδειξη: Οκτώβριος 1980, προέρχονται τα αποσπάσματα που ακολουθούν: το πρώτο αναφέρεται στο σταθερό ενδιαφέρον τής Πολυδούρη για τα δικαιώματα των γυναικών και το δεύτερο στο πώς η νεαρή ποιήτρια μετέτρεψε ένα άθλιο δωματιάκι στη «Σωτηρία» σε τόπο συνάντησης διανοουμένων και καλλιτεχνών.
Την έβαλαν στην τρίτη θέση σ’ ένα μικρό δωμάτιο που προοριζόταν για τους κατάκοιτους. […]
Το θλιβερό άγγελμα της αυτοκτονίας του Καρυωτάκη απ’ την Πρέβεζα την έφερε στο χείλος του θανάτου, μαυροντύθηκε και χειροτέρεψε το υπόλοιπο της ζωής της […].

Το δωματιάκι αυτό το διακόσμησε με ποιητές όπως ο Μπάυρον, ο Μποντλέρ και άλλους. Τον Καρυωτάκη τον είχε στο κομοδίνο της. Το μικρό δωματιάκι μεταβλήθηκε σε σαλόνι ποιητών και λογίων. Εκεί την επισκέφθηκε επανειλημμένως ο αναμορφωτής του Βασιλικού θεάτρου Φώτος Πολίτης, γιατί υπήρξε μαθήτριά του στη σχολή από τις ξεχωριστές. Επίσης η μεγάλη τραγωδός Μαρίκα Κοτοπούλη τη διέκρινε στη σχολή, είπε πολλά επαινετικά λόγια και προπαντός για τη φωνή της, τόσο γλυκιά και τόσο βελουδένια… Επίσης την επισκέπτετο συχνά ο Αγγελος Σικελιανός, σχεδόν κάθε μεσημέρι, με αγάπη και συμπόνια, αλλά έτυχαν τότε οι Δελφικές γιορτές και την αποχαιρέτησε χωρίς να την ξαναδεί πια. […] Εκεί στη Σωτηρία συνάντησε τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο, που ήταν κι αυτός τρόφιμος για ένα διάστημα και συνδέθηκαν φιλικά.

Την επισκέπτονταν σχεδόν καθημερινά οι ποιητές Κ. Παπαδάκης, Μ. Ζώτος, Π. Κριναίος, Γ. Χονδρογιάννης και άλλοι που δεν θυμάμαι.

Ο Ζώτος καθόταν σε μια γωνιά με μάτια δακρυσμένα. Η Μαρία του είπε: «Το ξέρω Ζώτο, εσύ δεν θα με ξεχάσεις ποτέ, το βλέπω». Πράγματι ο Ζώτος όλα του τα τραγούδια τα έχει αφιερώσει σ’ αυτήν. Ενα απ’ αυτά, το «Ιερή μορφή π’ απόκοσμα σ’ έχει σμιλέψει ο πόνος… μόν’ δέξου την αγάπη μου κι ό,τι μου μένει ωραίο σαν προσφορά π’ αντίδωρο δε σου ζητά κανένα», μου έλεγε κάποιος συγγενής του, στο χωριό του το έχουν μελοποιήσει και το τραγουδούν τα παλικάρια […].
Η Μυρτιώτισσα, η μεγάλη καρδιά που την ονόμαζε η Μαρία, τη συντρόφευσε μέχρι το θάνατό της με πολλή συντριβή και αγάπη. Την έλεγε «παιδί της», που γεννήθηκε για να συνεχίσει το έργο της. Επίσης στη «Σωτηρία» δέχτηκε την επίσκεψη του Κώστα Ουράνη και της κυρίας του Αλκη Θρύλου, του Σκίπη και του σκιτσογράφου του «Βήματος» Φ. Δημητριάδη. Αυτό έγινε τον Ιανουάριο του 1930. Ο Δημητριάδης τη σκιτσάρισε και ο Ουράνης της μίλησε παρηγορητικά και με αγάπη και βλέπομε τότε στο «Βήμα» το δημοσίευμα του Ουράνη ολόκληρη σελίδα σε τρεις μέρες συνέχεια μαζί με το σκίτσο. Τότε είδαμε και το θρήνο της Μαρίας γιατί το «Βήμα» άνοιξε έρανο για τη διάσωσή της: «Δεν ζήτησα σωτήρες», είπε, «να κρατήσουν τα λεφτά και να σταματήσουν τους εράνους, δεν δέχομαι τίποτε!».
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΝΤΟΥΝΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ – 20/05/2005

Για τη δράση του Παύλου Κριναίου στο μεσοπόλεμο
Από το αρχείο της Βουλής, όπως αναρτήθηκε στο Ιντερνετ φαίνεται ότι ο Παύλος Κριναίος εργαζόταν ως δημοσιογράφος στην αθλητική δημοσιογραφία. Ηταν διευθυντής σε αρκετά αθλητικά φύλλα. Το 1934 μέχρι το 1935 ήταν διευθυντής στην ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ. Τότε είναι που έγραφε τους πομπώδεις τίτλους για τον Ολυμπιακό, που τον πρωτοονόμασε Θρύλο και Κόκκινη θύελλα. Και τότε είναι που δημιούργησε το φάντασμα ενός θρύλου, τους άθλους του Τζιμ Λόντου, που από απλό παλαιστή τον μετέτρεψε σε μιντιακό είδωλο, κάτι που ήταν πρωτόφαντο για την ελληνική τότε φαντασιακή πραγματικότητα.
(Βλ. λήμμα του Αρχείου της Βουλής: “Εβδομαδιαία Εφημερίς, εκδίδεται εκάστην Δευτέραν. Διευθυντής: Παύλος Κριναίος. 190, ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ – Αθήνα, 1934, 12/1934 – 12/1935, 11844, ΑΘΗΝΑ …
catalog.parliament.gr/hipres/help/null/horizon/digital.xls”).

Μεταξύ των προνομίων είναι και η αρνηση των υλικών αγαθών ως υπέρτατη εκδήλωση ηθικής ανωτερότητας. Το ειπε ο Σαρτρ και το εντοπίζει ο Γκαστόν Μπουτούλ στην Ιστορία της Κοινωνιολογίας του.

Ο ΠΑΥΛΟΣ ΚΡΙΝΑΙΟΣ ΗΤΑΝ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ ΔΕΚ. ’20, ’30

Ο Παύλος Κριναίος έκανε την πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα στην εφημερίδα «Πάφος» το 1921 και στην εφημερίδα της Λεμεσού «Αλήθεια».
Στην Αθήνα δημοσίευσε τα πρώτα ώριμα έργα του στη «Νέα Εστία» του Γρηγόρη Ξενόπουλου. Στο περιοδικό και συγκεκριμένα στην μόνιμη στήλη με τίτλο «Πρωτοπορία» δημοσιεύεται το πιο κάτω σημείωμα για τον Κριναίο: «Με τον τίτλο αυτό Θα δημοσιεύομεν συχνά ποιή-ματα νέων ποιητών, μάλλον ή ήττον αγνώστων. Και αρχίζομεν με δυο του κ. Παύλου Κριναίου Μιχαηλίδη, ο οποίος είναι ίσως ο γνωστότερος με το ποίημα «Ο ύπνος μιας πικρής εταίρας». Εκρίναμε λοιπόν, ότι ο κ. Μιχαηλίδης αξίζει την τιμήν ν’ ανοίξει αυτήν την «πρωτοπορίαν». Και ακόμη ότι το τόνομά του θα ήτο μια ενθάρρυνση δια μερικούς άλλους. Οπωσ-δήποτε τα ποιήματα του κ. Μιχαηλίδη Θα δημοσιεύονται εις το εξής χωριστά. Ελπίζομεν δε ότι και άλλοι, επιβαλλόμενοι σιγά-σιγά δια της «πρωτοπορίας» Θα γίνουν κατόπιν τακτικοί συνεργάται μας. Διότι το πρόγραμμα της «Νέας Εστίας» περιλαμβάνει, ως γνωστόν, και την εμφάνιση νέων λογοτεχνών εις όλα τα είδη».
Ποιήματά του δημοσιεύτηκαν και στο περιοδικό της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας. Και στο κυριακάτικο παράρτημα της Εγκυκλοπαί-δειας του Παύλου Δρανδάκη ( Από 28-2-1926 μέχρι 10-3-1929), περιλαμβάνονται 70 ποιήματα και 4 «λυρικές πρόζες».
Αυτά τα 75, συνολικά, κείμενα εμφανίζονται σε δύο φάσεις: η πρώτη, που φαίνεται να είναι η παραγωγικότερη και η πιο ενιαία (52 κείμενα, πολλά από τα οποία είναι επιγράμματα ή ολιγόστιχα ποιήματα) αρχίζει με το φύλλο της 5ης Σεπτεμβρίου του 1926, και σταματά στο φύλλο της 16ης Ιανουαρίου του 1927, η δεύτερη φάση (23 ποιήματα, τα περισσότερα μέτριου ή μεγάλου, για τις νόρμες του Κριναίου, μεγέθους) ξεκινά από τις 4 Μαρτίου του 1928, και λήγει στις 19 Αυγούστου του 1928.
Ο Παύλος Κριναίος αποτέλεσε και μέλος της κίνησης του δημοτικισμού στην Κύπρο, όπως αναφέρει η κ. Χριστοδουλίδου : “Το περιοδικό Αβγή (1924 – 1925) όμως είναι που θα συνδράμει, με τη σύντομη αλλά καταλυτική παρουσία του, στην επικράτηση της δημοτικής γλώσσας. Οι συνεργάτες του περιοδικού Αβγή, έγραψαν σε δημοτική γλώσσα[43] σε μια προσπάθεια να αποβάλουν το παλιό ένδυμα της καθαρεύουσας, υιοθετώντας το πνεύμα της εποχής του δημοτικισμού. Κατόρθωσαν να εκφράσουν, με καθαρό τρόπο, το πνευματικό στίγμα του τόπου τους, όσο κράτησε η σύντομη παρουσία του περιοδικού. Ήταν οι λεγόμενοι σοσιαλιστές δημοτικιστές που ακολουθούσαν τα διδάγματα του Σκληρού και του Δελμούζου και ανέδειξαν τη δημοτική γλώσσα σε σύμβολο ανατρεπτικού λόγου. Έχουμε την εντύπωση ότι με την Αβγή ξεπεράστηκε η γλωσσική αφετηρία του ζητήματος και στην Κύπρο και αναδείχθηκε, μέσ’ από την υιοθέτηση της δημοτικής, ο απώτερος σκοπός του περιοδικού και μια νέα αντίληψη για τη ζωή και την κοινωνία : νεωτερικότητα, αποσκίρτηση από παραδοσιακά πρότυπα, κοινωνική χειραφέτηση. Στην επανέκδοση του περιοδικού διαβάζουμε σχετικά : «Νέοι με ένθερμη ανάγκη για έκφραση προσπαθούν να θρυμματίσουν το σκληρό κέλυφος της καθαρεύουσας που μεσουρανούσε τότε. Ευαίσθητοι δέκτες των τεκταινομένων της εποχής τους συντονίζουν τις πνευματικές συνιστώσες του χώρου όπου έζησαν.
Οι συντελεστές του περιοδικού Αβγή είναι οι : Αντ. Ιντιάνος, Αιμ. Χουρμούζιος, Γ. Λεύκης και Χρ. Χριστοδουλίδης. Γύρω απ’ αυτούς και εξίσου σημαντικοί συνεργάτες είναι οι Γλ. Αλιθέρσης, Ν. Νικολαϊδης, Π. Βαλδασερίδης, Δ. Μ. Δημητριάδης, Π. Κριναίος, Ξ. Λυσιώτης, Γ. Σ. Οικονομίδης, Γ. Φυλαχτού, Λ. Παυλίδης, Ζ. Ρωσσίδης, Τ. Φραγκούδης.”
Ο Παύλος Κριναίος στο Μεσοπόλεμο αποτελούσε μέλος του κύκλου των λογοτεχνών του Μπαγκείου (τέλος της δεκαετίας του ’20 μέχρι και τα χρόνια της Κατοχής).
Στη σελίδα 296 του ωραίου βιβλίου του Γ. Παπακώστα διαβάζουμε τις μαρτυρίες για το Μπάγκειον ως κέντρο συγκέντρωσης των λογοτεχνών της εποχής : «..ο Βαιάνος για να πετύχη η συγκέντρωση, σου ‘λέγε πως δεν πρέπει να λείψης, κάτι σε θέλει ο Τάδε — κι έλεγε το ίδιο και σ’ αυτόν. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το υπόγειο λουκουματζίδικο της Αθηνάς για ένα διάστημα συγκέντρωσε όλους σχεδόν τους λογοτέχνες και λογίους της εποχής. Από τον μεγάλο αυτό αριθμό αναφέρονται τα ονόματα των Τέλλου ‘Άγρα, Τεύκρου Άνθία, Κ. Βάρναλη, Ναπ. Λαπαθιώτη, Φώτου Γιοφύλλη, του Παύλου Κριναίου, Απ. Μαγγανάρη, Χαρ. Παπαντωνίου, Ν. Κατηφόρη, Μυρτιώτισσας [Θεώνη Δρακοπούλου], Κλ. Παράσχου, Αλκη Θρύλου καί αρκετών άλλων. (Παπακώστας, σελ. 296)
«Από το «Μπάγκειον» περνούσε που καί που κι ό Άλέξ. Παπαναστασίου καθώς καί τότε επίδοξος ποιητής Γιάννης Ρίτσος.»
«Το Μπάγκειον αποτελούσε καταφύγιο και για πολλούς νέους λογοτέχνες και οι συναναστροφές τους αυτές επέδρασαν δημιουργικά στη μετέπειτα συγγραφική τους δραστηριότητα. Παρακολουθώντας τίς σχετικές συζητήσεις διαμόρφωναν μια σφαιρική αντίληψη για τη λογοτεχνία, ενώ παράλληλα είχαν ακροατές για να διαβάζουν έργα τους και να δέχονται τις παρατηρήσεις των εμπειρότερων. Ένας ελάχιστα γνωστός Κρητικός ποιητής, ό Π. Στυλίτης [Γιαννακουδάκης], απαντώντας σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφου είπε «η ερώτηση σας μου θυμίζει μια φιλολογική συντροφιά της Αθήνας στα 1928, τον κύκλο του “Μπαγκείου”, το Χάγερ-Μπουφίδη, τον Ρίτσο, τον Άνθια, τον Παύλο Κριναίο, το μακαρίτη Ζώτο, κι άλλους. Σ’ αυτούς έδειξα τότε τους πρώτους μου στίχους» Εφ. Κρητική Φωνή, 11 Δεκεμβρίου 1937.
Βλ. Παπακώστας, σελ. 301
Βλ σχετικές μαρτυρίες στα παρακάτω :
ΠΑΠΑΚΩΣΤΑΣ Γιάννης (1988) Φιλολογικά σαλόνια και καφενεία της Αθήνας (1880-1930), Αθήνα, έκδ. Εστία.
Σπ. Παναγιωτόπουλος, άνθρωποι, Καιροί, Τόποι, σελ. 293.
περ. Λόγος, 1931, σελ. 291-292·
Μάριος Βαιάνος, «Γράμματα, Αθήνα Νέοι καί παλαιοί λογοτέχνες κάτω από τα τόξα ενός ύπογείου ζαχαροπλαστείου», περ. ‘Οθόνη (Αλεξάνδρειας), 12 Μαρτίου 1927·
Φ Γιοφύλλης. «Τα φιλολογικά καφενεία της Αθήνας, περ. Έβδομάς. τχ. 306. 11 Αύγουστου 1933
Βύρων Δαβός, 25χρόνια κοντά στον Μάριο Βαϊάνο. Αθήνα
Π. Στυλίτης [Γιαννακουδάκης], Εφ. Κρητική Φωνή, 11 Δεκεμβρίου 1937
Κατά το Μεσοπόλεμο, ο Παύλος Κριναίος παρουσίασε ποιήματά του και στο περιοδικό «Ο Λόγος»
Αντλώ την πληροφορία από την ΕΛΕΝΑ ΧΑΜΑΛΙΔΗ , Το Βήμα 28 Οκτωβρίου 2001
Ο Λόγος, ήταν ένα περιοδικό, το οποίο εκδιδόταν κατά το Μεσοπόλεμο και του οποίου εκδότης ήταν ο Αρ. Ν. Μαυρίδης
Το περιοδικό αυτό παρουσίαζε κείμενα και της γενιάς του ΄20 και της γενιάς του ΄30
Στους συνεργάτες του συγκαταλέγονται έτσι οι Τ. Αγρας, Μ. Παπανικολάου, Αδ. Παπαδήμας, Απ. Μαγγανάρης, Π. Κριναίος, Μ. Κανελλής, Γ. Σκαρίμπας, Ρ. Μπούμη, Α. Δρίβας, Ν. Κατηφόρης, Ν. Καζαντζάκης, Γ. Μουρέλλος κ.ά.
Ο ΠΑΥΛΟΣ ΚΡΙΝΑΙΟΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ»
Ο ΠΑΥΛΟΣ ΚΡΙΝΑΙΟΣ ΕΙΧΕ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ» ΠΟΥ ΠΡΩΤΟΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ ΤΟ 1943
Η σύλληψη του Παύλου Κριναίου από τα SS.
Παρουσιάζω ένα απόσπασμα από την Ιστοσελίδα “Νέα Γενιά”, όπου αναφέρεται ως συνεργάτης ο Παύλος Κριναίος.
Ισως η συνεργασία αυτή να σχετίζεται με τη σύλληψη του Παύλου Κριναίου από τα SS κατά την Κατοχή. Ο πατέρας μου αφηγιόταν με το δικό του τρόπο τη σύλληψη αυτή. Δηλαδή φώτιζε με έντονο τρόπο ορισμένα κορυφαία σημεία από το γεγονός. Ετσι έχω μείνει με την εντύπωση ότι η έδρα των SS ήταν στο μέγαρο του Ερρίκου Σλήμαν. Δεν το έχω διασταυρώσει. Ο Παύλος Κριναίος δεν ήταν η πρώτη φορά που είχε προβλήματα με τις δυνάμεις κατοχής. Το 1942 είχε συλληφθεί και είχε οδηγηθεί από τους Ιταλούς στον Αλμυρό Θεσσαλίας. Και για το στοιχείο αυτό δεν έχω πλήρη εικόνα παρά μόνο εικόνες για το στρατόπεδο, για τους πελαργούς του Αλμυρού, για την πείνα. Ο λόγος της εξορίας πρέπει να ήταν η βρετανική υπηκοότητα του Παύλου Κριναίου.
«Ένα μήνα μετά την ίδρυση της ΕΠΟΝ, στις 23 Φλε­βάρη 1943, κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο της μικρής παράνομης εφημεριδούλας Νέα Γενιά. Από το χωμένο στα έγκατα της γης παράνομο τυπογραφείο, δουλεμένο από την ηρωική Ηλέκτρα Αποστόλου που την εποχή εκείνη ήταν μέλος του Γραφείου του ΚΣ της ΕΠΟΝ. Το κύριο άρθρο αναφέρεται στο 1821 και καλεί τη νέα γενιά να τιμήσει τους ήρωες του. Στο φύλλο αυτό δημοσιεύεται η σύνθεση του ζωγράφου Ηλία Φέρτη.
Η Νέα Γενιά είχε την τύχη να ξεκινήσει με την πνοή της ηρωικής Ηλέκτρας (οι ΕΠΟΝίτες την ξέραμε με το ψευδώνυμο «Στάσα»).
Ενα χρόνο αργότερα θα έπεφτε στα χέρια των δολοφόνων της ασφάλειας (Λάμπρου – Παρθενίου – Πλυτζανόπουλου) και θα μαρτυρούσε, στο άντρο της Γενικής Ασφάλειας στην οδό Ελπίδος, τον Ιούλιο του 1944.
Στη συντακτική επιτροπή μετείχαν: η Μαρία Σβώλου, η Ρόζα Ιμβριώτη, ο Κώστας Σωτηρίου και ο Σταύρος Ζορμπαλάς (Λάμπης) που έγινε αργότερα υπεύθυνος του περιοδικού. Λίγο αργότερα στη συντακτική επιτροπή μπήκαν οι ΕΠΟΝίτες Νί­κος Καραντηνός και Νίκος Γιαναράς.
Ας δούμε όμως τώρα τη Νέα Γενιά στη διαδικασία της έκδοσης, στα χρόνια που παίρνει σχήμα περιοδικού, από το Νοέμβρη του 1944 μέχρι το τελευταίο τεύχος, τον Οκτώβρη του 1947.
Σ’ αυτή την περίοδο η Συντακτική Επιτροπή, την καθοδήγηση της έχει πάντα το Προεδρείο της ΕΠΟΝ. Έχει διευρυμένη σύνθεση. Σ’ αυτή μετέ­χουν μεγάλοι φίλοι της ΕΠΟΝ, όπως η Ρόζα Ιμβριώτη, ο Κώστας Σωτηρίου, η Σοφία Μαυροειδή -Παπαδάκη, ο Πάνος Θεοδωρακόπουλος, ο Πάνος Λαμψίδης. Αρχισυντάκτης από το πρώτο τεύχος είναι ο ΕΠΟΝίτης δημοσιογράφος Νίκος Καρα­ντηνός.
Mε τη Νέα Γενιά συνεργάζονται πολλοί γνωστοί επιστήμονες, καθηγητές πανεπιστημίου, λογοτέχνες, παιδαγωγοί, πολιτικά στελέχη της ΕΑΜικής ηγεσίας. Είναι πολλοί οι συνεργάτες της Νέας Γενιάς. Αναφέρουμε εδώ μερικά μόνο ονόματα: Γιάννης Ρίτσος, Γιάννης Κορδάτος, Νίκος Κιτσίκης, Πέτρος Κόκκαλης, Κώστας Βάρναλης, Μάρκος Αυγέρης, Μενέλαος Λουντέμης, Δημή­τρης Φωτιάδης, Δημήτρης Ψαθάς, Έλλη Αλεξίου, Ασημάκης Γιαλαμάς, Θέμος Κορνάρος, Νικηφόρος Βρεττάκος, Βασίλης Ρώτας, Γαλάτεια Καζαντζάκη, Νίκος Καββαδίας, Μιχάλης Παπαμαύρος, Θρασύβουλος Σταύρου, Γιώργος Κοτζιούλας, Γιώργης Λαμπρινός, Κώστας Θέος, Μ. Μαραγκουδάκης, Ρίτα Μπούμη – Παππά, Παύλος Κριναίος, Κώστας Μαρίνης, Νότης Περγιάλης, Μίμης Ραυτόπουλος, Χαρίλαος Σισμάνης, Γ. Eλευθεριάδης κ.ά.
Ο Σαρτρ είχε θεωρήσει ότι μεταξύ των προνομίων είναι και η αρνηση των υλικών αγαθών ως υπέρτατη εκδήλωση ηθικής ανωτερότητας και η θέση αυτή αναλύθηκε σε επιστημονικό κείμενο κοινωνιολογίας από τον Γκαστόν Μπουτούλ.
Και αυτό ταίριαζε απόλυτα για τον Παύλο Κριναίο.

Παύλος Κριναίος και Μαρία Πολυδούρη

Ο Παύλος Κριναίος προς τα τέλη της δεκαετίας του 1920 έγινε φίλος της Μαρίας Πολυδούρη και την επισκεπτόταν καθημερινά στο Νοσοκομείο Σωτηρία στη Βούλα, όπως μου έλεγε και όπως αφηγείται και η αδελφή της Μαρίας Πολυδούρη, η Βιργινία. Βλέπε το παρακάτω κείμενο της Ντουνιά.

Σελίδες από ανέκδοτη μαρτυρία τής Βιργινίας Πολυδούρη
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΙΣΕΛ ΦΑΪΣ – ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Την επισκέπτονταν σχεδόν καθημερινά οι ποιητές Κ. Παπαδάκης, Μ. Ζώτος, Π. Κριναίος, Γ. Χονδρογιάννης και άλλοι που δεν θυμάμαι.

Μετά την επιστροφή της Μαρίας Πολυδούρη από το Παρίσι και την είσοδό της στο Νοσοκομείο «Σωτηρία», η Βιργινία της συμπαραστάθηκε, όσο μπορούσε και όσο ήταν δυνατόν για τις συνθήκες της εποχής και τις δυσκολίες που παρουσίαζε η φροντίδα μιας ανυπότακτης άρρωστης όπως ήταν η Πολυδούρη. Η Βιργινία, καλλιεργημένη και ευαίσθητη, δεν παντρεύτηκε και έζησε αφοσιωμένη στη μνήμη τής αδελφής της.
Εκείνη η Βιργινία έδωσε αρκετές πληροφορίες στη Λιλή Ζωγράφου σχετικά με τη ζωή τής ποιήτριας και συνέταξε μια βιογραφία – μαρτυρία για την αδελφή της, η οποία όμως δεν εκδόθηκε όσο ζούσε. Από αυτήν τη χειρόγραφη βιογραφία, που η τελευταία και οριστική της μορφή υπογραμμένη από τη Βιργινία καταλαμβάνει 22 χειρόγραφες σελίδες με χρονολογική ένδειξη: Οκτώβριος 1980, προέρχονται τα αποσπάσματα που ακολουθούν: το πρώτο αναφέρεται στο σταθερό ενδιαφέρον τής Πολυδούρη για τα δικαιώματα των γυναικών και το δεύτερο στο πώς η νεαρή ποιήτρια μετέτρεψε ένα άθλιο δωματιάκι στη «Σωτηρία» σε τόπο συνάντησης διανοουμένων και καλλιτεχνών.
Την έβαλαν στην τρίτη θέση σ’ ένα μικρό δωμάτιο που προοριζόταν για τους κατάκοιτους. […]
Το θλιβερό άγγελμα της αυτοκτονίας του Καρυωτάκη απ’ την Πρέβεζα την έφερε στο χείλος του θανάτου, μαυροντύθηκε και χειροτέρεψε το υπόλοιπο της ζωής της […].

Το δωματιάκι αυτό το διακόσμησε με ποιητές όπως ο Μπάυρον, ο Μποντλέρ και άλλους. Τον Καρυωτάκη τον είχε στο κομοδίνο της. Το μικρό δωματιάκι μεταβλήθηκε σε σαλόνι ποιητών και λογίων. Εκεί την επισκέφθηκε επανειλημμένως ο αναμορφωτής του Βασιλικού θεάτρου Φώτος Πολίτης, γιατί υπήρξε μαθήτριά του στη σχολή από τις ξεχωριστές. Επίσης η μεγάλη τραγωδός Μαρίκα Κοτοπούλη τη διέκρινε στη σχολή, είπε πολλά επαινετικά λόγια και προπαντός για τη φωνή της, τόσο γλυκιά και τόσο βελουδένια… Επίσης την επισκέπτετο συχνά ο Αγγελος Σικελιανός, σχεδόν κάθε μεσημέρι, με αγάπη και συμπόνια, αλλά έτυχαν τότε οι Δελφικές γιορτές και την αποχαιρέτησε χωρίς να την ξαναδεί πια. […] Εκεί στη Σωτηρία συνάντησε τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο, που ήταν κι αυτός τρόφιμος για ένα διάστημα και συνδέθηκαν φιλικά.

Την επισκέπτονταν σχεδόν καθημερινά οι ποιητές Κ. Παπαδάκης, Μ. Ζώτος, Π. Κριναίος, Γ. Χονδρογιάννης και άλλοι που δεν θυμάμαι.

Ο Ζώτος καθόταν σε μια γωνιά με μάτια δακρυσμένα. Η Μαρία του είπε: «Το ξέρω Ζώτο, εσύ δεν θα με ξεχάσεις ποτέ, το βλέπω». Πράγματι ο Ζώτος όλα του τα τραγούδια τα έχει αφιερώσει σ’ αυτήν. Ενα απ’ αυτά, το «Ιερή μορφή π’ απόκοσμα σ’ έχει σμιλέψει ο πόνος… μόν’ δέξου την αγάπη μου κι ό,τι μου μένει ωραίο σαν προσφορά π’ αντίδωρο δε σου ζητά κανένα», μου έλεγε κάποιος συγγενής του, στο χωριό του το έχουν μελοποιήσει και το τραγουδούν τα παλικάρια […].
Η Μυρτιώτισσα, η μεγάλη καρδιά που την ονόμαζε η Μαρία, τη συντρόφευσε μέχρι το θάνατό της με πολλή συντριβή και αγάπη. Την έλεγε «παιδί της», που γεννήθηκε για να συνεχίσει το έργο της. Επίσης στη «Σωτηρία» δέχτηκε την επίσκεψη του Κώστα Ουράνη και της κυρίας του Αλκη Θρύλου, του Σκίπη και του σκιτσογράφου του «Βήματος» Φ. Δημητριάδη. Αυτό έγινε τον Ιανουάριο του 1930. Ο Δημητριάδης τη σκιτσάρισε και ο Ουράνης της μίλησε παρηγορητικά και με αγάπη και βλέπομε τότε στο «Βήμα» το δημοσίευμα του Ουράνη ολόκληρη σελίδα σε τρεις μέρες συνέχεια μαζί με το σκίτσο. Τότε είδαμε και το θρήνο της Μαρίας γιατί το «Βήμα» άνοιξε έρανο για τη διάσωσή της: «Δεν ζήτησα σωτήρες», είπε, «να κρατήσουν τα λεφτά και να σταματήσουν τους εράνους, δεν δέχομαι τίποτε!».
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΝΤΟΥΝΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ – 20/05/2005

Κυρ Παύλο σε ευχαριστώ, Δημήτρης Λιμπερόπουλος, βιογράφος του Ωνάση

Κυρ Παύλο σε ευχαριστώ για το ήθος σου, το ταλέντο σου, τις συμβουλές σου, είμαι ένα από τα πουλενάκια σου, με τον Τόλη Γαρουφαλή, τον Κώστα Σισμάνη, τον Μίμη Παπαναγιώτου, τον Γιάννη Βανδώρο, τον Θεόδωρο Νικολαίδη. Δημήτρης Λιμπερόπουλος

Ναι, ο Τζιμ Λόντος υπήρξε κατασκεύασμα των οργανωτών, αλλά, όπως έλεγε ο Παύλος Κριναίος, κανένας άλλος παλαιστής δε συγκέντρωνε μαζί τόσα προσόντα: Αγαλματένιο σώμα, αρρενωπό πρόσωπο, ηράκλεια δύναμη, ευκινησία αιλουροειδούς, δεξιοτεχνία μεγάλου μάστορα, πανουργία και κυρίως θεαματικότητα που μπορούσε να ξυπνήσει και να συναρπάσει τα πλήθη… Κι όταν λέμε πλήθη, υπολογίστε δεκάδες χιλιάδες θεατές, που σε μια περίπτωση φτάσανε τα 105.000 πληρωμένα εισιτήρια, χωρίς τους τζαμπατζήδες! Δολάρια δηλαδή με ουρά…
Στη Στοά Πάπου έβγαινε παλιά η αθλητική εφημερίδα του Θ. Σέμπου και του Γ. Γεωργαλά, με αρχισυντάκτη τον Παύλο Κριναίο, που αναμασούσε κι εκείνος, όπως εγώ τώρα, όλο τα παλιά. Συγκεντρωνόμαστε γύρω του, ο Μίμης Παπαναγιώτου, ο Κώστας Σισμάνης, ο Γιάννης Βανδώρος, ο Στάμος Γρατσίας, οι τυπογράφοι, οι λινοτύπες, οι δοσατζήδες και οι αργόσχολοι και τον ακούγαμε να διηγείται γεμάτος έπαρση, καθώς ο Τόλης Γαρουφαλής τον τσιγκλούσε για τα φτιαχτά ματς. Ο Κριναίος, Κύπριος την καταγωγή, μας θεωρούσε όλους μαθητούδια του και μας αγαπούσε, αλλά όταν του θίγαμε τον Λόντο κλωτσούσε σαν μουλάρι και στα σφυρίγματα των τυπογράφων, νευρίαζε και κατέβαζε τα παντελόνια του, για να τους δείξει τα οπίσθια του, όπου τους έγραφε… Και καθώς εμείς κρυφογελούσαμε, έσφιγγε τη ζώνη του και μας έλεγε: —Ε, ρε πουλενάκια, που θα μου μειώσετε εσείς τους άθλους του Λόντου… Ολόκληρη η Αμερική παραληρούσε και μαζί της η Ελλάδα η Ψωροκώσταινα, όταν ο Τζιμ Λόντος σβούριζε με το αεροπλανικό του τον Στράγγαλ Λούις, τον Ρίτσαρντ Σίκατ, τον άνθρωπο-βουνό, τον Κβαριάνι, τον Ντιναρλί Μεμέτ, τον Βάντερβαλντ, τον Στανισλάβ Ζιμπίσκο… Και μια που θυμηθήκαμε τον Ζιμπίσκο, πολλοί θα έχετε δει την ταινία του Ζιλ Ντασέν «Όταν η πόλη κοιμάται» με συμπρωταγωνιστή το σπουδαίο Πολωνό παλαιστή, δίπλα στο Ρίτσαρντ Γουίντμαρκ. Για να δημιουργήσει ο Ντασέν ολόκληρη ταινία με υπόθεση την επαγγελματική πάλη και τον Ζιμπίσκο στο ρόλο του βετεράνου Έλληνα πρωτοπαλαιστή, καταλαβαίνετε τι παγκόσμια απήχηση είχε ακόμη τότε αυτό το σόου της σωματικής δύναμης. Αλλά και πόσο πλανιότανε στον αέρα ο απόηχος από τους θριάμβους του ΄Ελληνα τσάμπιον.
Παύλος Κριναίος
Κυρ Παύλο σε ευχαριστώ για το ήθος σου, το ταλέντο σου, τις συμβουλές σου, είμαι ένα από τα πουλενάκια σου, με τον Τόλη Γαρουφαλή, τον Κώστα Σισμάνη, τον Μίμη Παπαναγιώτου, τον Γιάννη Βανδώρο, τον Θεόδωρο Νικολαίδη. Δημήτρης Λιμπερόπουλος

ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΤΟΥ Π. ΚΡΙΝΑΙΟΥ ΚΑΤΑ ΕΛΛ. ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΤΩΝ

ΕΝΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΚΡΙΝΑΙΟΥ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΟΤΕ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ. ΠΕΡΙΛΑΜΒΆΝΕΤΑΙ ΣΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ, «ΤΟ ΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟ ΛΙΘΟΣΤΡΩΤΟ» ΤΟΥ 1980
Γράφτηκε στο τέλος της δεκαετίας του ΄70.

«Η ΒΑΘΥΤΑΤΗ ΚΡΙΣΗ ΠΟΥ ΜΑΣΤΙΖΕΙ ΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΙΗΣΗ»

Οί προχειρολόγοι, ανίδεοι καί ματαιόδοξοι εγκεφαλικοί στιχουργοί υποβαθμίζουν την τέχνη και εξανδραπαδίζουν την ποίηση.
Ή Ελληνική ποίηση περνάει τα τελευταία χρόνια, παρ’ όλον τον δοξαστικόν πανηγυρισμό των δυο βραβείων Νόμπελ με τα όποια τιμήθηκεν ή χώρα μας, σοβαρή κι’ επικίνδυνη κρίση για δύο βασικές αιτίες. Ή πρώτη είναι η εξοργιστική πνευματική ή συγγραφική ασυδοσία, η ανεξέλεγκτη στιχοπλημμύρα κι’ ο τυχοδιωκτικός ποιητικός ναρκισσισμός και η δεύτερη αιτία είναι η ανεύθυνη, μεροληπτική καί φατριαστική κριτική θεώρηση των ποιητικών βιβλίων. Τ’ αλλεπάλληλα αυτά τομίδια ή πλακέτες καταδυναστεύουν και υποβαθμίζουν τον πνευματικόν μας πολιτισμό, αποπροσανατολίζουν το αναγνωστικό κοινό και δίνουν λαβή και αφορμή σε χλευασμό καί είρωνεία.
Κάθε χρόνο κυκλοφορούν ή διανέμονται σε φίλους καί εχθρούς, εκατοντάδες στιχουργικά βιβλία με συμβατικά, εγκεφαλικά καί ανούσια κείμενα, χωρίς κραδασμό καί δημιουργικήν έμπνευση, ποιητικά υποπροϊόντα με… αξιώσεις καί ανυπολόγιστο θράσος. Μερικά είνε γραμμένα σε παραδοσιακό στυλ, καί τα υπόλοιπα σε ποσοστό 80% προβάλλουν την αφελή αξίωση να θεωρηθούν πρωτοποριακά καί μοντέρνα! Κι’ όταν διαβάσεις ένα από τα ανωφελή και κενόδοξα αυτά βιβλία είναι σαν νάχεις διαβάσει και όλα τάλλα, αφού όλα κινούνται στον ίδιο ντορό, με την ίδια κουραστική ισοπεδωτικήν ομοιομορφία.
Ένα μεγάλο ποσοστό των βιβλίων αυτών είνε νεανικό καί παρε-ξηγημένο. Τα υπόλοιπα είνε ποιήματα φιλόδοξων κυριών καί κοριτσιών με συμπαθή αρριβισμόν καί κοσμικήν ματαιοδοξίαν, ακόμη καί νέων, ή… ηλικιωμένων νέων που αγνοούνε το «γνώθι σ’ αυτόν» καί δεν κατορθώνουν να θεραπεύσουν την στιχουργικήν των άκράτειαν. Ή επίδειξη στίς περιπτώσεις αυτές κατάντησε νόμος καί ή κούφια φιλο-δοξία θεσμός. Στά κείμενα των επικρατεί ο βερμπαλισμός, ή συμβατική μεταφορά καί εικόνα, ή έλλειψη κάθε κραδασμού καί της πιο απλής συγκινήσεως. Οί ποιητές αυτοί θεωρούνε το πιο εύκολο πράμα του κό-σμου να γράψουν ένα μεγάλο ή μικρό στιχερό με φτηνά διανοήματα ή καθυστερημένα μελοδραματικά συναισθήματα. Κι’ αν γράφουν στο παραδοσιακό στυλ, οί στίχοι των είνε χαλαροί καί χωρίς άρμονίαν, οί λέξεις των φτωχές καί ρακένδυτες καί τα νοήματα των κοινά καί τετριμμένα. Ό παραδοσιακός στίχος χρειάζεται επώδυνο μόχθο, αίσθητική καλλιέργεια καί ουσιαστική παιδεία μαζί με πλήρη κι’ ολοκληρωμένη γνώση της γλώσσας. Ό… σουρρεαλιστικός ή μοντέρνος εινε ξέφραγο αμπέλι. Οι προχειρολόγοι ποιηταί της μορφής αυτής γράφουνε δ,τι θέλουν κι’ ό,τι κατέβει στην πέννα τους. Κι’ ο ανεύθυνος ή ανυποψίαστος γνώστης διαβάζει κατάπληκτος παραλογισμούς και λογής έξωφρενισμούς, με πεζολογικήν σύνθεση και ψυχεδελικά νοήματα, αν υπάρχουν τέτοια. Και στους μεν και στους δε, δηλαδή στους παραδοσιακούς και στους μοντέρνους απουσιάζει ο οίστρος, ο κραδασμός της ψυχής, η αγία συγκίνηση που οιστρηλατεί το πνεύμα και απολυτρώνει το νου. Τα ποιήματα αυτά είναι σκορδαλιά χωρίς σκόρδο, όπως έλεγε χαρακτηριστικά ο Ροΐδης την ποίηση του Αλέξανδρου Σούτσου.
0ι μοντέρνοι επικαλούνται το αίτημα της σουρρεαλιστικής σχολής που θέλει να αξιοποιήσει ποιητικά τις ψυχαναλυτικές θεωρίες του Γιούγκ, του Σαρκώ του Φρόϋδ. Κι’ όμως καμμιά σχολή, μηδέ ό παρνασσισμός, συμβολισμός κλπ., δεν έδημιούργησαν μεγάλους ποιητές και πεζογράφους. Ή ταξινόμηση εινε κανόνας, γεωμετρικό σχήμα και πρόσχημα.
Ο Μορεάς ρωτήθηκε από θαυμαστές του, υστέρα από την κυκλοφορία των «Στροφών» του, σε ποια σχολή θα πρέπει να καταταγούνε τα ποιήματα αυτά, και ο Έλληνογάλλος ποιητής με την στριφτή άρματωλική μουστάκα και το αριστοκρατικό μονύελο, είπε με αποστομωτικήν είλικρίνεια:
«Τα ποιήματα των «Στροφών» δεν ανήκουν σε καμμιά σχολή σε καμμιά τεχνοτροπία. Ανήκουν στην αιωνία σχολή της αληθινής εμπνεύσεως και της αληθινής ποιήσεως, που δονείται από πάθος, οραματισμό και συγκίνηση». Ό Κόλεριτς, είπε πώς «ή ποίηση εινε ιδανική διάταξη, ιδανικών λέξεων» κι’ ο μουσικώτατος Πωλ Βαλερύ έδογμάτισε πως «η ποίηση εινε η ανάπτυξη ενός επιφωνήματος». Κι’ο Σολωμός είπε «Ποίηση είνε ο λόγος μετουσιωμένος σε εικόνες και αισθήματα». Τί χρείαν εχομεν λοιπόν άλλων μαρτύρων;

0ι σύγχρονοι ποιητικοί Μπερτόδουλοι, επικαλούνται, (για να δικαιολογήσουν την… πρωτοτυπίαν -και τις εμβρόνττητες μεταφορές και εικόνες των) τον σουρρεαλισμόν και την ποιητική νομοθεσία. Κι’ όμως οί ανυποψίαστοι αυτοί στιχουργοί λησμονούν υποτιμούν το άκλόνητον αξίωμα πως η ΟΥΣΙΑ (νόημα) κι’ όχι η ΜΟΡΦΗ είνε τα κυριαρχικά στοιχεία στην αληθινή ποίηση που επιβάλλει, μυσταγωγεί και μεταρσιώνει.
Άγκαλά στην παραδοσιακή μορφή, ουσία και μορφή συγχωνεύονται και ο ρυθμός και η ρίμα συμπλέκονται σε ιδεώδη ύμέναιο με μουσικές απηχήσεις. Διαβάστε τα σονέτα του Γρυπάρη· και του Μαβίλη, τις «Εκατόν Φωνές» του Παλαμά, το «Μήτηρ θεοΰ» του Σικελιανοΰ, τα «Κεριά» και τα «Τείχη» του Καβάφη, τον «Μπαταριά» του Μαλακάση, για να επιδοκιμάσετε απόλυτα τις απόψεις μου. Έξαλλου πρέπει να λησμονούμε πως η ποίηση, όλων των εποχών κι’ όλων των “τεχνοτροπιών θα πρέπει απαραίτητα να είνε και ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, να ανήκει «φύσει και θέσει» στην ομορφιά και την καλλιλογία, στην μαστοριά και την μουσικήν επένδυση.
Δηλαδή ή ποίηση πού θα κερδίσει τον τόπο και χρόνο, θα γίνει μνήμη κι’ απόκτημα του λαού, κοντά στο οποιοδήποτε νόημα, φιλοσοφικό στοχασμό ή συναισθηματική έξαρση, θα πρέπει να είνε ντυμένη με φως και διαποτισμένη με λογοτεχνική μαστοριά.
Ό Καζαντζάκης στην εισαγωγή της μεταφράσεως της «θείας Κωμωδίας» του Δάντη, υπεραμύνεται με πάθος την άψογη κι’ απόλυτα μαστορική, λογοτεχνική δομή οποιανού ποιήματος. Γράφει λοιπόν στην εισαγωγή του, μεταξύ των άλλων: «Μα όλο αυτό το πάθος θα χανόντανε άνεργο, αν ό Δάντης δεν τώχε οχυρώσει μέσα σε τέλειον στίχο.
Ένα μονάχα, μπορεί να αντισταθεί και να νικήσει τον Καιρό, ή ΤΕΛΕΙΑ ΦΟΡΜΑ». Ο Δάντης διάλεξε τις λέξεις, όπως ο ανάλγητος στρα-τηγός διαλέγει τους στρατιώτες του σε μιαν επικίνδυνη έφοδο. Δεξά — ζερβά στην κάθε λέξη τοποθέτησε άλλες διαλεχτές, ατράνταχτες λέ-ξεις, αξεδιάλυτα κολλημένες ή μια με την άλλη, χωρίς καμμιά ραγισματιά ανάμεσα τους, πούθε θα μπορούσε να τρουπώξει το σαράκι του καιροΰ». Κι’ άλλου σημειώνει: «Τέτοιο είναι τ’ ορατό σώμα πού εδωκεν ο Δάντης στ όραμά του. Σώμα μαθηματικά άρχιτεκτονημένο, οπού ή φαν-τασία εινε σκληρά υποταγμένη στον αυστηρό νου του δημιουργού. Ή επανάληψη του ιεροΰ αριθμού 3 κυβερνά ολόκληρο το ποίημα. Τρία μεταθανάτια βασίλεια, εννηά κύκλοι, εννηά ουρανοί, εννηά αγγελικοί χοροί, τρία μέρη του έπους, τριαντατρία τραγούδια στο κάθε μέρος, ή τερτσίνα τέλος, ή αυστηρότατη ρίμα πού σφιχτοπλέκει άξεχώριστα τρεις – τρεις τους στίχους».

***
Ό σουρρεαλισμός, πού βρήκεν απήχηση σ’ όλον τον κόσμο ανάμεσα στην δεκαετίαν 1920 – 1930, για να πεθάνει καί να ταφεϊ άδοξα χωρίς κερί καί λιβάνι από το 1935 κι’ υστέρα πήρε στον λαιμό του εκατοντάδες δικούς μας και ξένους πτωχοπροδρομικούς ποιητές, που παρεξηγήσανε τον σκοπό, την δομή καί τα συστατικά του και βαλθήκανε να γράφουν ψευδομαντικά καί ψυχεδελικά ποιήματα με αξιώσεις καί διεκδικήσεις ποιητικών θώκων καί βραβείων.
θ’ αναφέρω δυο συγκεκριμένα παραδείγματα. Δυο αξιόλογοι σουρρεαλιστές ποιητές πού θεω-ρούνται στυλοβάται, εισηγηταϊ και πρόδρομοι του σουρρεαλισμού στην Ελλάδα, ο Εμπειρίκος κι’ ο Εγγονόπουλος, μιμήθηκαν τα πρώτα διδάγματα ή προϊόντα του Γαλλικού σουρρεαλισμού των εισηγητών και εμπνευστών του. (Έλυάρ, Άραγκόν, Τσαρά, κ.λπ.) καί γράψανε χαρακτηριστικά ανεδαφικά καί εμβρόντητα πεζολογικά ποιήματα πού προ-καλούν αρχικά την έκπληξη κι’ ύστερώτερα τα συμπαθητικά μειδιάματα.
Διαβάστε το ποίημα «Άσβεστης» του ‘Αντρέα Εμπειρίκου.
ΑΣΒΕΣΤΗΣ
«Δεν έχομε κυδώνια. Μας πήραν to ισότοπο του βραχυτέρου μας πολτού καί μένουν κάτω από τον φλοίσβο του οι νεαρές λεοπαρδάλεις, μόνο και μόνες τους με τα μαύρα φλουριά τους και την ψυχρήν ερήμωση του τελευταίου γλάρου.
Δεν έχομε κυδώνια. Φορτία ευκαλύπτων πεθαίνουν μεσ’ την παλάμη των παλμών μας, και ό,τι κι αν πούμε και ό,τι κι αν δούμε κερνάμε την εξέχουσα νοημοσύνη των αρωματισμένων μειρακίων. Δεν έχομε κυδώνια ή μήπως έχο-με την κυδωνόπλαστη τραχύτερή τους μορφή καταιγισμών, κάποι και χλιαρά σταχυολογήματα μεταβατικών καί άρνητικον κλωθογύρισμα πόλου και τρύπα».

Συγκινηθήκατε, νοιώσατε την Ιερή ψυχικήν αγαλλίαση που υποβάλλει το αληθινόν ποίημα; Εσείς θα το κρίνετε.
Άλλα κι’ ο Εγγονόπουλος, πού τιμήθηκε πέρισυ με το κρατικό βραβείο ποιήσεως μας έδωσε χαρακτηριστικά δείγματα του ορθόδοξου σουρρεαλισμού που ανήκει στο παρελθόν, αφού έκλεισε τον επαναστατικόν κύκλο του.
θα· παραθέσω εδώ ένα σύντομο, αλλά χαρακτηριστικό ποίημά του. Ίσως του πειραματικού του σταδίου στην μοντέρνα ποίηση, αφού ο Εγγονόπουλος, προικισμένος ποιητής έγραψε αργότερα την περί-φημη «Ωδή στον Μπολιβάρ» πού δονείται από βαθύτατη συγκίνηση και διαποτίζεται από πηγαία συναισθηματικήν εύρρυθμία.

Ιδού λοιπόν το «ΠΡΩΤΝΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙ»
Ερώτησα κάποτες γιατί τάχατες η τραγική και σεμνή παρθένα που λεγόταν Πουλχερία, την παραμονή του γάμου της σφουγγάρισε προσεχτικά όλο to σπίτι και την επομένη απέθανε;
Μια που καθάρισε και νοικοκύρεψε τα πάντα, γιατί δεν χάρηκε κι αυτή τις μακρυές λευκές δαντέλες, τους λευκούς πολύπλοκους φαρμπαλάδες και τα πολύχρωμα, μεγάλα φτερά του γάμου; Γιατί;
Διότι, είπε ίσως ό πατέρας μου, διότι πρέπει να έχει ό στρατιώτης το τσιγάρο του, το μικρό παιδί την κούνια του κι’ ο ποιητής τα μανιτάρια του. Διότι πρέπει να έχει ό στραδιώτης την πλεκτάνη του, το μικρό παιδί τον τάφο του, ο ποιητής τη ροκάνα του.
Διότι πρέπει να έχει ό στραθιώτης το σκεπάρνι του, το μικρό παιδί το βλέμμα του, ο ποιητής το ροκάνι του!

Δηλαδή όταν ο ποιητής έχει τα μανιτάρια του, την ροκάνα του και το ροκάνι του, τα προβλήματα λύνονται με τον καλλίτερον, αγαθώτερον και σουρρεαλιστικώτερον τρόπον. Να λοιπόν τα αισθητικά αποτελέσματα του μακαρία τη λήξει σουρρεαλισμοΰ που αντιστρατεύεται και φαλκιδεύει τα Ελληνικά δεδομένα, την αρχαία, μεσαιωνική και νεώτερη παράδοση, την αίαθητικήν καλλιέργειαν, την νοημοσύνην καΐ την εύμολπίαν, όπως εχαρακτήριζαν οί κλασσικοί μας τον συγκερασμόν νοήματος, ΰφους, μέτρου, καλλιλογίας, υποβλητικής συγκινήσεως και δραματικής μεταρσιώαεως.

Ό διακεκριμένος αναλυτής και τεχνοκριτικός κ. Π. Α. Κισκύρας σε σχετικόν άρθρον του για την μοντέρνα ποίηση, στο περιοδικό «Νέα Σκέψη» (Φεβρουάριος 1979) γράφει μεταξύ των άλλων για τον σουρρεαλισμόν καΐ τον άδοξο θανατά του. «Ή εμφάνιση του σουρρεαλισμοΰ δεν υπαγορεύτηκεν από γνήσιες και ενδόμυχες αισθητικές ανάγκες, αλλά ύπήρξεν απλώς ένα παθολογικό μεταπολεμικόν άπόβλημα, από τα τόσα πού κυοφόρησεν ο διχασμένος και αντιφατικός πολιτισμός του αιώνα μας. Και δεν είνε άλλωστε η μόνη, φτάνει να αναλογισθεί κανείς ή να ζητήσει να βρει έναν έστω σουρρεαλιστή Τυρταίο ή μια σουρρεαλιστική Μασσαλιώτιδα σ’ ολόκληρο τον τρίτο κόσμο πού αγωνίζεται κι’ αγω-νιά για την Εθνική και κοινωνική του απελευθέρωση.
Καμιά συνεπώς αμφιβολία ότι το μέλλον του σουρρεαλισμού είναι το ίδιον με όλων των εκτρωματικών τύπων που σε κρίσιμες περιστά-σεις απορρίχνει η ζωή και η κοινωνία και που η αμαρτωλή καταβολή των τους έχει καταδικάσει σε άδοξη εξαφάνιση. Αλλά εινε αστείο να εξακολουθεί να υποστηρίζεται ότι ο σουρρεαλισμος ήτανε «ανανεωτικό» και «αναγεννητικό» κίνημα που έβγαλε δήθεν την ποίηση από το μετα-πολεμικόν αδιέξοδο,, σάμπως ή παρακμή κι’ αποτελμάτωση του ποιητικού λόγου, εκείνη την εποχή, να ήταν υπόθεση μορφής και όχι ουσίας, περιέχοντος και όχι περιεχομένου, σαρκίου και όχι ψυχής».

Δεν ισχυρίζομαι βέβαια, πώς θα πρέπει ή σύγχρονη ποίηση να διατηρήσει τα παραδοσιακά της γνωρίσματα πού εινε στοιχεία του αλλοτινού καιρού ανεδαφικά και ξεπερασμένα, επιμένω όμως πώς το ποιητικό νόημα θα πρέπει να κυριαρχεί, να εκφράζει την εποχή του, να στέκει δίπλα στον πανικοβλημένο σύγχρονον άνθρωπο, να χειραγωγεί και να καλλιεργεί την αισθητικήν αγωγήν καί να συγκινεί επί τέλους τον οποιονδήποτε αναγνώστη, όπως η μουσική κι’ ο χορός. Με τα σουρρεαλιστικά τερτίπια και τα εξωφρενικά σχήματα, οξύνεται ο εμπαιγμός και ο σαρκασμός του υποθετικού αναγνωστικού κοινού καί πλαστογραφείται η ποίηση, η σεπτότερη κι’ υψηλότερη μορφή του πολιτι-σμού και της τέχνης.

Μα θα πρέπει να πούμε δυό λόγια, για τις ώργανωμένες κλίκες, εταιρείες καί κάστες των πάσης μορφής τεχνοκριτών καί κηνσόρων του πνευματικού μας βίου που λυμαίνονται και εξανδραποδίζουν την Τέχνη (μουσική, θέατρο, πεζογραφία, ποίηση), από τις στήλες των Αθηναϊκών Εφημερίδων καί περιοδικών, με συνεντεύξεις καί εκπομπές από το ραδιόφωνο καί την τηλεόραση.
Τα κλειστά κυκλώματα, χειροτονοΰν με παχυδερμικήν ασυνειδησίαν ευτελείς καί ασήμαντους ποιητές, θορυβούν καί χρησιμοποιούν απαράδεκτα καί αντικοινωνικά μέσα για την επιτυ-χία του σκοπού των, φενακίζουν σε τελευταία ανάλυση την κενή, ματαιόδοξη κι’ αλαζονική κοσμικήν φιλολογική καί λογοτεχνική μετριότητα.
Αντιθέτως καταδικάζουν σε σιωπή καί αφάνεια τους σεμνούς καί α-ληθινούς εργάτες της Τέχνης, καί ιδιαιτέρως δταν αυτοί γίνονται επικίνδυνοι με το άρτιον ή επιβλητικόν έργον των στις συνωμοτικές των ίντριγκες πού κατασπιλώνουν τον ήθικδ καί κοινωνικό μας βίο καί υποβαθμίζουν τον σεπτό ρόλο καί την αποστολή της τέχνης. Ό γνωστός ποιητής Χρήστος Κουλούρης (Διευθυντής του περιοδικού «Νέα Σκέψη» σ’ ένα δριμύτατο άρθρο του στο περιοδικό του (‘Οκτώβρης 1977) με τον τίτλο «Ή πνευματική άγυρτεία» επισημαίνει το φαινόμενο και καυτηριάζει την πνευματικήν ασυδοσίαν καί την λογοτεχνική ασυνειδησία των ταραχοποιών, λογοκλόπων, τεχνοκριτικών κλπ.
«Στον πνευματικό, χώρο, γράφει μεταξύ των άλλων δ κ. Κουλού-ρης, άνθρωποι ανυπόληπτοι πού κατά καιρούς αποκαλύφθηκαν επαίσχυντοι, ταραχοποιοί, δοσίλογοι, λογοκλόποι, επιπλέουν και πάλιν, διαχει-ρίζονται τα κοινά της πνευματικής και καλλιτεχνικής ζωής, εισχωρούν παντού χωρίς ίχνος αξιοπρέπειας καί ντροπής για την άντιπνευματική τους .δραστηριότητα, μιλούν καί εμφανίζονται ως εκπρόσωποι μεγάλων οργανωμένων ομάδων, καλλιεργούν το έδαφος για προσωπικές τους υποθέσεις, εμπαίζουν ειρωνεύονται ή και ελέγχουν όσους δείχνουν κάποια σοβαρότητα. Και δεν παραλείπουν να δηλώνουν απερίφραστα, δτι άπο αυτούς ξεκινά κάθε είδους πνευματική λειτουργία».

Βέβαια δλα. έτοΰτα, αναρριχήσεις και ναρκισσισμοί, συνωμοτικές ίντριγκες, και πνευματικοί δοσιλογισμοί, σημειώνουν πρόσκαιρη κι επισφαλή επιτυχία. Σιγά – σιγά με τον καιρό δλα καταλαγιάζουν και σβήνουν κάτω από την γενικήν αδιαφορία και περιφρόνηση. Οι άνθρωποι πού κατεδίκασαν σε σιωπή και σε αφάνεια τον Κάλβο, τον Καβάφη, τον Καρυωτάκη και τόσους άλλους, γινήκανε πολύ γλήγορα αποδιοπομπαίοι και περιθώριοι. Σέ λίγα χρόνια θα τους καλύψει ή αμείλικτη και ανένδοτη ταφόπετρα. 0ι σεμνοί πρέπει να έχουν κουράγιο. Μπορούνε να περιμένουν. Θαρθεϊ οπωσδήποτε ή ώρα των.

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΠΑΥΛΟΥ ΚΡΙΝΑΙΟΥ
Μες τον ανθώνα ξεψυχούν την ύπατη αγωνία,
σε φέγγος δειλινού ιλαρό, τα κρίνα κι’ ολοένα
μαδούν τα φύλλα των στη γη σε μια μοιραία θυσία
σαν πούπουλα χερουβικά λευκά και μαδημένα.
Και στον τεφρό ουρανό περνά μακάβρια λιτανεία,
σμάρι λευκών περιστεριών
– των κρίνων οι ψυχές – κι’ ή σιγανή βροχή
γλυκά τονίζει μια ελεγεία, κι’ υφαίνει αιθέριο
σάβανο θαμπό με ογρές κλωστές.

Στο φαρμακείο
Στου φαρμακείου την πληχτικιά γαλήνη, που μεθάει
της καμφοράς και του πικρού λαδάνου ή ευωδιά,
σε μια καρέκλα σιωπηλή με βουρκωμένα μάτια
και με σεμνή κι’ ασκητικιά μορφή απ’ της άγρύπνιες
προσμένει ή γριά το φάρμακο, πού το ετοιμάζει αργά
σ’ ένα γουδί κρυστάλλινο σκυφτός μουγγά ο σπετσέρης,
κι’ αφηρημένη και ρεμβή κοιτάει θλιβά και κρύα
προς της βιτρίνες, πού κλειστά μπουκάλια με ετικέτες
μυστηριακές, πολύχρωμες, φαντάζουν στη γραμμή
στρατοί πού μάταια πολεμά και αιώνια δίχως τέλος
το χαλαστή το θάνατο, πού διαγουμίζει κάστρα
και, στους γιαλούς κουρσεύοντας, του βίου μας τα καράβια
σέρνει μακρυά στα ρόδινα πεογιάλια του Αιωνίου,
—Κι’ όλο προσμένει, και στιγμές περίλυπη ως θανάτου
κουνάει συμβολικά κι’ αργά τάσ;ιρυ κεφάλι ί] γριά,
παραμιλώντας στη σιωπή με απελπισία κι’ οδύνη.
—Κι’ όλο ένα φέρετρο κλειστό με ανθιά λευκά διαβαίνει
φανταστικά απ’ τα μάτια της-του αγαπημένου αρρώστου.
Και τρεμουλιάζει, κι’ αρχινά λικνιστικά ένα κλάμα,
καθώς τραγούδι ερημικού’ σιντριβανιού που στάζει
μέσ τη σιωπή των πένθιμων και σιωπηλών νερών.

Ή φωταγωγημένη Άθήνα
(“Όπως την είδα μια νύχτα αυγουστιάτικη από την Ακρόπολη)
Σέ δυο ουρανούς—σε δυο ωκεανούς—απόψε ανάτειλαν τά ‘στρα, θαμπά
στον ουρανό και φεγγοβόλα, στην πολιτεία κάτωθεν αναρίθμητα
φώτα γλυκά, χρυσά κι’ ονειροπόλα.
Κι’ είναι ως λιμάνι η Αθήνα αχνό κι’ απέραντο, τα σπίτια της καράβια
πού ησυχάζουν κι’ οί ναύκληροι κοιμούνται κι’ ονειρεύονται
τα μάκρυνα ταξίδια πού τους κράζουν.
Και κάπου σβιέται ωχρό βαθιά ένα φως τρεμάμενο, σφυράει
το τραίνο, και θαρρείς στην ησυχία τη βραδινή, πώς το καράβι
εσάλπαρε προς κάποια μακρινή του αποδημία.
Ω Αυγή της Αττικής, μην κατεβείς στ’ αχνό λιμάνι μας γιατί μαζί σου
Ω τα καράβια φορτωμένα όλα σου τ’ άυλα ρόδα και τους πόθους μας,
σ’ έρμα πελάη βαθιά θα σβήσουν ξένα.

Read the rest of this entry »

MUSIC089MUSIC085Deutsche Haiku-Gesellschaft e.V.

Σημείωση του Μπάμπη Μιχαηλίδη Κριναίου στις 31 Μάρτη 2011

Στην Παγκόσμια Ανθολογία του Haiku αναφέρεται ότι ο Παύλος Κριναίος ήταν ο πρώτος που έγραψε και δημοσίευσε τα πρώτα ελληνικά Haiku το 1926, δεκατέσσερα χρόνια πριν από το Σεφέρη, του οποίου τα χαϊκού διαπνέονται από την προσωπική φιλοσοφία του ποιητή και απέχουν από την ουσία του χαϊκού.

Mitglied der Federation of International Poetry Associations
(assoziiertes Mitglied der UNESCO)
Mitglied der Haiku International Association T´`oky´ò
Mitglied der Humboldt-Gesellschaft für Wissenschaft, Kunst
und Bildung e.V.
Mitglied der Gesellschaft für zeitgenössische Lyrik e.V. Leipzig
Σελίδα 46

Impressum
Mario Fitterer
Chaïkou: »ta filla sto dentro ksana« – Pagkosmia Anthologia
Haiku: »Die Blätter wieder an den Bäumen« – Weltanthologie
Herausgegeben von Zoe Savina, mit einem Vorwort der Herausgeberin
und einer Einführung von Sono Uchida. Athen 2002.
Zwei Dinge haben Japan und Griechenland gemeinsam: beide dehnen sich
mittels des Worts über die ganze Erde aus. 120 000 Wörter griechischen
Ursprungs, von Homer, Heraklit, Platon usw., haben die Glossare der ganzen
Welt bereichert. Das japanische Haiku hat die Welt von Russland bis Australien,
von Indien bis Mexiko und Griechenland erobert. Diese Feststellung stand, sagt
Zoe Savina im Vorwort ihrer Weltanthologie, am Anfang ihrer Beschäftigung
mit Haiku. In mehrjähriger Arbeit hat sie je zehn Haiku von 186 Autoren aus
fünfzig Ländern zu einer eindrucksvollen Welt-Haiku-Anthologie gesammelt
und Erläuterungen zum »Haiku« von Sono Uchida aus dem Jahr 1988 beigefügt.
Sowohl dem traditionell ausgerichteten Haiku wie auch den modernen
oder zeitgenössischen Haiku, die in »freier Wahl des Gegenstandes« geschrieben
sind, wird Raum gegeben. Zoe Savina gibt einen kurzen Blick auf das
griechische Haiku und seine besondere Eigenart:

In Griechenland seien die ersten Haiku vermutlich 1926 veröffentlicht worden
und zwar vom Zyprioten Paul Krinaios-Mihailidis.
Es folgten 1938 »Vierzehn
Haiku« von D. I. Antoniou und 1940 die »Sechzehn Haikus« aus dem
»Übungsbuch« von Giorgos Sepheris (Anm.: D. I. Antoniou und Giorgos Sepheris
waren befreundet).