Categories

Uncategorized

Η “ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ” ΤΟΥ 1934,ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Ο ΠΑΥΛΟΣ ΚΡΙΝΑΙΟΣ

Ο Παύλος Κριναίος το 1934 έγραφε για τον Τζιμ Λόντο, στην πρώτη αθλητική εφημερίδα της Ελλάδας

Εικόνα των αδελφών Μόσχων 1606-1638

Η επιγραφή λέει: Από την κατεστραμμένη Ζάκυνθο τοιχογραφία Αγίου Ιωάννη των αυταδέλφων Γ και Δ Μόσχων, από το ναό Αγίου Ιωάννη των κομήτων Λογοθετών, χαρισμένη από Δημ. Πελεκάση στον καλόν φίλον μου κύριον Κριναίο.

Σημείωση του Μπάμπη Παύλου Κριναίου Μιχαηλίδη :
Ίσως πρόκειται για έργο επίσης του Πελεκάση και αυτό το εικάζω
1) Από την επιγραφή που είναι στο πίσω μέρος της εικόνας : “Αρχαιολογική μελέτη του Δημ. Πελεκάση”, αλλά και από το παρακάτω σημείωμα, που είναι το το πιο κατάλληλο για την ερμηνεία των εικόνων του Δ. Πελεκάση που κατέχω βιογραφικό του εμπνευσμένου αυτού αγιογράφου. Μπορούσε αυτός ο εκπληκτικός ζωγράφος να μιμείται οποιοδήποτε ζωγραφικό στυλ και να μετακινείται ως οιονεί αγιογραφική μηχανή του χρόνου.

www.agiosgeorgios-kypselis.gr/pelekasis.pdf

Πελεκάσης Δημήτριος. Ἐπιφανὴς σύγχρονος ζωγράφος καὶ ἁγιογράφος.
Ἐγεννήθη εἰς Ζάκυνθον τὸ 1881. Σὰ ἐγκύκλια μαθήματα ἤκουσεν αὐτόθι. Ἀκολούθως ἐσπούδασεν εἰς τὴν Ἀνωτάτην ΢χολὴν Καλῶν Σεχνῶν τοῦ Ε.Μ.Π. ὑπὸ τοὺς καθηγητὰς Γ.Ροΐλον, Ν.Λύτραν καὶ Γ.Ἰακωβίδην. Μετὰ ταῦτα παρηκολούθησε μαθήματα εἰς τὴν ἐν Ῥώμῃ Ἀκαδημίαν San Luca, ἐμελέτησε δὲ ἐμπεριστατωμένως τὰς πινακοθήκας τῆς Ἰταλίας καὶ δὴ τὴν ἐν Φλωρεντίᾳ Πίττι.
Ἡ δρᾶσις του εἰς τοὺς διαφόρους κλάδους τῆς τέχνης εἶναι πολυσχιδὴς καὶ καταπλήσσουσα. Μετὰ μεγάλης προσοχῆς καὶ ἐμβριθείας ἐμελέτησε τὰ ἔργα τῆς βυζαντινῆς τεχνοτροπίας (ἰδίᾳ τὰς ἱστορήσεις τῶν μονῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους), διὰ προσωπικῆς του δὲ συμβολῆς ἐδημιούργησε πλῆθος πολυπροσώπων συνθέσεων ἱστορικῶν θεμάτων μὲ ἀποκορύφωμα τὰς μικρογραφικὰς τοιαύτας ἐπὶ μετάλλων κ.λπ. (χαλκοῦ, ἀργύρου, ἐλεφαντοστοῦ), αἱ ὁποῖαι ἀποσποῦν τὸν πραγματικὸν θαυμασμὸν εἰς τὰ διαφόρους συλλογὰς καὶ μουσεῖα. Κάτοχος τῆς τεχνικῆς τῆς νωπογραφίας (fresco), ὠογραφίας, ψηφιδωτῶν καὶ ἄλλων συνθετικῶν ἑνώσεων τῶν χρωμάτων, κατώρθωσε δι’ ἰδιαιτέρων χημικῶν μέσων ἓν νέον ἔργον νὰ μεταβάλλῃ ὡς ἀνῆκον εἰς οἱανδήποτε χρονολογίαν ἐπιθυμεῖ, εἶναι δὲ ἀρκετὰ τὰ ἔργα τοῦ εἴδους τούτου διὰ τὰ ὁποῖα καὶ εἰδικοὶ εἰσέτι ἠπατήθησαν. Ἡ εὐγενεστέρα καταξίωσίς του ἐν τῷ πεδίῳ τῆς τέχνης εἶναι ὅτι, ἐπὶ τῶν ἡμερῶν μας, κατώρθωσε νὰ ἀναδείξῃ καὶ ἀναγεννήσῃ τὴν βυζαντινὴν τέχνην. Πλεῖσται πινακοθῆκαι περιλαμβάνουν ἔργα του.
Πρὸς τοῖς ἄλλοις συνετήρησε διάφορα ἔργα τῆς ἐν Καΐρῳ συλλογῆς τοῦ λόρδου Κίτσενερ (1914), ὡς καὶ τοῦ χριστιανικοῦ μουσείου ἐν Ἀθήναις (1925), ἐνῶ ἐχρημάτισεν ἐπιμελητὴς καὶ ὀργανωτὴς τοῦ σπουδαίου ἐπίσης ἐν Ἀθήναις μουσείου τοῦ Διονυσίου Λοβέρδου (1923-1934) καὶ συνέβαλεν εἰς τὴν δημιουργίαν καὶ ὀργάνωσιν τοῦ χριστιανικοῦ μουσείου Ζακύνθου (1927). ΢υμμετέσχεν εἰς πολλὰς πανελληνίους κρατικὰς καὶ ὁμαδικὰς ἐκθέσεις καὶ εἰς διεθνεῖς τοιαύτας ὡς ἐν Βενετίᾳ, Ρώμῃ,

Αδελφοί ΜόσχουΑπό τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδειαΜετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση
Οι αδελφοί Μόσχου ήταν Έλληνες τοιχογράφοι του 17ου αιώνα.

[Επεξεργασία] Βιογραφικά στοιχείαΠρόκειται για τους Γεώργιο και Δημήτριο Μόσχο. Ήταν εκπρόσωποι του Πελοποννησιακού Εργαστηρίου. Εργάστηκαν ως τοιχογράφοι στην Ζάκυνθο και αλλού, από το 1606 ως το 1638.

[Επεξεργασία] Καλλιτεχνικό έργοΑκολούθησε τους παλαιότερους τύπους των βυζαντινών αγιογράφων. Έργο τους είναι οι γνωστές τοιχογραφίες του ναού του Αγίου Ιωάννη των Λογοθετών στην Ζάκυνθο. Τοιχογράφησαν επίσης διάφορες συνθετικές απεικονίσεις από τον βίο και τα θαύματα του Χριστού στις Μονές του Αγίου Ανδρέα στο Μεσοβούνι και Σκοπιωτίσης, στον ναό του Ακάθιστου στην πόλη της Ζακύνθου, την Πλατυτέρα των ουρανών και αλλού.

Η Ζωγραφική στη ΖάκυνθοΣτον τομέα της ζωγραφικής η Ζάκυνθος έχει να επιδείξει μεγάλο και πλούσιο έργο, καθώς στο νησί έζησαν και δημιούργησαν σπουδαίοι ζωγράφοι και αγιογράφοι. Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, πολλοί καλλιτέχνες που ζούσαν εκεί αναγκάστηκαν να την εγκαταλείψουν και να μεταφερθούν σε άλλα κέντρα για να συνεχίσουν την καλλιτεχνική τους δραστηριότητα. Ένα από αυτά τα κέντρα ήταν και τα Επτάνησα. Το σπουδαίο έργο των ζωγράφων του 15ου αιώνα αποτέλεσε πρότυπο και για τις επόμενες γενιές καλλιτεχνών. Αργότερα μετά την Άλωση του Χάνδακα το 1669, στην Κρήτη πολλοί καλλιτέχνες εγκαθίστανται στις ενετοκρατούμενες περιοχές για να εργαστούν ελεύθερα. Εκείνοι αποτελούν την τελευταία σπουδαία γενιά της Κρητικής σχολής και συνεχίζουν αυτήν την ζωγραφική παράδοση.
Παράλληλα αρκετοί από αυτούς δέχονται επιδράσεις από τα κυρίαρχα καλλιτεχνικά ρεύματα της Δύσης, γεγονός που έδωσε στην ζακυνθινή ζωγραφική ένα κράμα κρητικής και ιταλικής ζωγραφικής. Η Επτανησιακή λοιπόν ζωγραφική διαμορφώθηκε βάση αυτών των καλλιτεχνικών επιρροών αλλά και έλαβε μεγάλη ώθηση λόγω των κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών που κυριαρχούσαν στα Επτάνησα εκείνη την εποχή.
Η παράδοση στην ζωγραφική ξεκινάει με το πέρασμα από το νησί του Κρητικού αγιογράφου Μιχαήλ Δαμασκηνού, προς το τέλος του 16ου αιώνα. Μαζί με άλλους σημαντικούς κρητικούς καλλιτέχνες προαιώνισαν την ζακυνθινή σχολή, η οποία βαθιά επηρεασμένη από την ιταλική αναγέννηση, παρουσιάζει σπουδαία έργα και ανοίγει τον δρόμο για μεγάλους δημιουργούς. Οι κρητικοί αγιογράφοι μας δίδαξαν ποικίλες τεχνοτροπίες της βυζαντινής αγιογραφίας όπως μας πληροφορεί ο Λ. Ζώης. Οι τεχνοτροπίες στην Ζάκυνθο είναι δύο : η μεταβυζαντινή και η νατουραλιστική ( βαθιά επηρεασμένη από την αναγέννηση). Η μεταβυζαντινή που εργάζεται πάνω σε σανίδα με αυγό και εκφράζεται από τον Μ. Δαμασκηνό, Αγγέλου, Στυλιανό και πολλούς άλλους. Η μεταβυζαντινή είναι κράμα βυζαντινής και αναγεννητικής και γι\’ αυτό το λόγο δεν θα καταφέρει να επιζήσει. Η τεχνοτροπία που θα ακμάσει στην Ζάκυνθο και θα αποτελέσει μια επαναστατική αλλαγή είναι η νατουραλιστική. Η σχολή αυτή χρησιμοποιεί τον μουσαμά και το λάδι.
Γενάρχης αυτής της τέχνης είναι ο Παναγιώτης Δοξαράς ενώ ακολουθεί ο Πλακωτός και ο Νικόλαος Δοξαράς. Ο επτανησιακός νατουραλισμός είναι άμεσα επηρεασμένος από την ιταλική αναγέννηση και εκφράζει κοινωνικά και ιδεολογικά αιτήματα του αστικού στοιχείου.
Ο συνδυασμός της ιταλικής αναγέννησης με την βυζαντινή τεχνοτροπία, δημιουργεί την επτανησιακή σχολή η οποία μπορεί αρχικώς να επικεντρώθηκε στην αγιογραφία, αργότερα όμως εμπλουτίστηκε και με έργα κοινωνικού χαρακτήρα. Οι καλλιτέχνες της επτανησιακής αναγέννησης θέλουν τους αγίους, όπως και τους ανθρώπους, όχι μεταφυσικούς αλλά ζωντανούς και χαρούμενους που να εκφράζουν την ζωή και την αισιοδοξία. Η επτανησιακή σχολή δημιούργησε σπουδαία έργα, πολλά από τα οποία διασώζονται ακόμα και στις μέρες μας, μέσα στις εκκλησίες ή εκθέτονται στο μουσείο μεταβυζαντινής τέχνης στην πόλη της Ζακύνθου. Όταν όμως μιλάμε για τέχνη δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τα ξυλόγλυπτα της Ζακύνθου που κοσμούσαν τα τέμπλα των εκκλησιών και αποτελούσαν πραγματικά καλλιτεχνήματα.

Οι κυριότεροι εκπρόσωποι εκείνης της εποχής που ασχολήθηκαν με την αγιογραφία και με την ζωγραφική γενικότερα είναι

ο Δημήτριος και ο Γεώργιος Μόσχος,

ο Μανώλης και ο Κωνσταντίνος Τζάνες και ο Στέφανος Τσαγκαρόλας. Αργότερα ξεχώρισαν ο Παναγιώτης και Νικόλαος Δοξαράς, ο Νικόλαος Κουτούζης και ο Νικόλαος Καντούνης.
Οι εκπρόσωποι του 19ου αιώνα έχουν και αυτοί να επιδείξουν σπουδαία έργα, τα περισσότερα από τα οποία φυλάσσονται στο μουσείο μεταβυζαντινής τέχνης.
Κύριοι εκπρόσωποι της νεότερης εποχής είναι οι Δ.Τσόκος, ο Π. Πλέσσας, ο Σ.Πελεκάσης και ο Γ.Γρυπάρης.

Εικόνα του Φ.Κόντογλου (Ο φωτοδότης Χριστός)

Τρεις Χριστοί, ο ένας είναι ανεβασμένος στο Internet (ο Φωτοδότης Χριστός), ο άλλος είναι τυπωμένος στη μετάφραση από τον Κόντογλου της “Εικόνας” του Λ. Ουσπένσκι το 1952 και ο τρίτος είναι ο χαρισμένος στον Παύλο Κριναίο από το Φώτη Κόντογλου γύρω στα 1960. Η εικόνα αυτή είναι εξαιρετικού αισθητικού κάλλους, φαίνεται ότι μεταφέρει στα καθ ημάς το μυστικό βίωμα του ζωγράφου που επικοινωνεί απευθείας με το ανθρώπινα προσανατολισμένο αλλά πάντα μεταφυσικό βίωμα του εικονολατρικού χριστιανισμού του Φώτη Κόντογλου.
Η ομοιότητα των τριών Χριστών είναι προφανής.
Εχω ήδη καταθέσει την θεόπνευστη εικόνα του Κόντογλου στο Βυζαντινό Μουσείο για συντήρηση από την αφοσιωμένη στο έργο ομάδα της κυρίας Ι. Αλεξανδρή και του κ. Μαργαριτώφ.
Μια επιπλέον απόδειξη ότι η εικόνα του Φωτοδότη Χριστού που κατέχω είναι του Φώτη Κόντογλου, είναι η αφιέρωση της μετάφρασης της “Εικόνας” του Λ. Ουσπένσκι (1952) από τον ίδιο το Φώτη Κόντογλου στον Παύλο Κριναίο στο εσώφυλλο του βιβλίου. Μάλιστα στην επόμενη σελίδα απέναντι από τον τίτλο του βιβλίου αυτού φιγουράρει και τρίτο δείγμα του Φωτοδότη Χριστού του Φώτη Κόντογλου.

Ο πατέρας μου άφησε τέσσερις εικόνες. Η μια έχει μεγάλη ομοιότητα στο στυλ, σε όλα, με την εικόνα του Φωτοδότη Ιησού του Φώτη Κόντογλου. Ο πατέρας μου μου είχε πει ότι η εικόνα του Ιησού είναι του Φώτη Κόντογλου, ο οποίος του την είχε χαρίσει, καθώς ήταν φίλος του και το συναντούσε στην περιοχή του Αγίου Λουκά της Πατησίων και στα γραφεία της εφημερίδας Η Βραδυνή επί της οδού Πειραιώς πλησίον της Πλατείας Ομονοίας.

Η ομοιότητα και της εικόνας του Αθανασίου Διάκου του Φώτη Κόντογλου με όλες τις παραπάνω εικόνες του Φωτοδότη Χριστού και με την αυτοπροσωπογραφία του Κόντογλου δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Η ομοιότητα πετυχαίνει την αιωνιότητα του τυπικού, την ταυτότητα των πάντων, που ωστόσο χάνουν το συγκυριακό χαρακτήρα τους. Και έχουμε τον αιώνιο αγωνιστή, τον Αθανάσιο Διάκο, τον αιώνιο Έλληνα και τον αιώνιο Χριστό. Γιατί η ταυτότητά τους ισχύει πάνω από τα καθημερινά και τα ευκαιριακά.

ΔΗΜ.ΠΕΛΕΚΑΣΗΣ, Ιησους αιρων το σταυρο

Εικόνα του Ιησού, φιλοτεχνημένη από το Δ. Πελεκάση το 1964 ( Ο Ιησούς αίρων το σταυρό, εκφράζει έντονο πάθος) και χαρισμένη στον Παύλο Κριναίο, όπως σημειώνει ο ίδιος ο Δ. Πελεκάσης.
Έχω ήδη καταθέσει τον αριστουργηματικό Χριστό στο Βυζαντινό Μουσείο, όπου θα γίνει συντήρηση από το ειδικό τμήμα και από τον αγιογράφο κ. Μαργαριτώφ.

Παραθέτω το πιο κατάλληλο για την ερμηνεία των εικόνων του Δ. Πελεκάση που κατέχω βιογραφικό του.
www.agiosgeorgios-kypselis.gr/pelekasis.pdf

Πελεκάσης Δημήτριος. Ἐπιφανὴς σύγχρονος ζωγράφος καὶ ἁγιογράφος.
Ἐγεννήθη εἰς Ζάκυνθον τὸ 1881. Σὰ ἐγκύκλια μαθήματα ἤκουσεν αὐτόθι. Ἀκολούθως ἐσπούδασεν εἰς τὴν Ἀνωτάτην ΢χολὴν Καλῶν Σεχνῶν τοῦ Ε.Μ.Π. ὑπὸ τοὺς καθηγητὰς Γ.Ροΐλον, Ν.Λύτραν καὶ Γ.Ἰακωβίδην. Μετὰ ταῦτα παρηκολούθησε μαθήματα εἰς τὴν ἐν Ῥώμῃ Ἀκαδημίαν San Luca, ἐμελέτησε δὲ ἐμπεριστατωμένως τὰς πινακοθήκας τῆς Ἰταλίας καὶ δὴ τὴν ἐν Φλωρεντίᾳ Πίττι.
Ἡ δρᾶσις του εἰς τοὺς διαφόρους κλάδους τῆς τέχνης εἶναι πολυσχιδὴς καὶ καταπλήσσουσα. Μετὰ μεγάλης προσοχῆς καὶ ἐμβριθείας ἐμελέτησε τὰ ἔργα τῆς βυζαντινῆς τεχνοτροπίας (ἰδίᾳ τὰς ἱστορήσεις τῶν μονῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους), διὰ προσωπικῆς του δὲ συμβολῆς ἐδημιούργησε πλῆθος πολυπροσώπων συνθέσεων ἱστορικῶν θεμάτων μὲ ἀποκορύφωμα τὰς μικρογραφικὰς τοιαύτας ἐπὶ μετάλλων κ.λπ. (χαλκοῦ, ἀργύρου, ἐλεφαντοστοῦ), αἱ ὁποῖαι ἀποσποῦν τὸν πραγματικὸν θαυμασμὸν εἰς τὰ διαφόρους συλλογὰς καὶ μουσεῖα. Κάτοχος τῆς τεχνικῆς τῆς νωπογραφίας (fresco), ὠογραφίας, ψηφιδωτῶν καὶ ἄλλων συνθετικῶν ἑνώσεων τῶν χρωμάτων, κατώρθωσε δι’ ἰδιαιτέρων χημικῶν μέσων ἓν νέον ἔργον νὰ μεταβάλλῃ ὡς ἀνῆκον εἰς οἱανδήποτε χρονολογίαν ἐπιθυμεῖ, εἶναι δὲ ἀρκετὰ τὰ ἔργα τοῦ εἴδους τούτου διὰ τὰ ὁποῖα καὶ εἰδικοὶ εἰσέτι ἠπατήθησαν. Ἡ εὐγενεστέρα καταξίωσίς του ἐν τῷ πεδίῳ τῆς τέχνης εἶναι ὅτι, ἐπὶ τῶν ἡμερῶν μας, κατώρθωσε νὰ ἀναδείξῃ καὶ ἀναγεννήσῃ τὴν βυζαντινὴν τέχνην. Πλεῖσται πινακοθῆκαι περιλαμβάνουν ἔργα του.
Πρὸς τοῖς ἄλλοις συνετήρησε διάφορα ἔργα τῆς ἐν Καΐρῳ συλλογῆς τοῦ λόρδου Κίτσενερ (1914), ὡς καὶ τοῦ χριστιανικοῦ μουσείου ἐν Ἀθήναις (1925), ἐνῶ ἐχρημάτισεν ἐπιμελητὴς καὶ ὀργανωτὴς τοῦ σπουδαίου ἐπίσης ἐν Ἀθήναις μουσείου τοῦ Διονυσίου Λοβέρδου (1923-1934) καὶ συνέβαλεν εἰς τὴν δημιουργίαν καὶ ὀργάνωσιν τοῦ χριστιανικοῦ μουσείου Ζακύνθου (1927). ΢υμμετέσχεν εἰς πολλὰς πανελληνίους κρατικὰς καὶ ὁμαδικὰς ἐκθέσεις καὶ εἰς διεθνεῖς τοιαύτας ὡς ἐν Βενετίᾳ, Ρώμῃ,

Φώτης Κόντογλου, εικόνα Ιησού, χαρισμένη στον Παύλο Κριναίο

kontoglΟ πατέρας μου είχε λίγους μόνο φίλους. Μερικοί από αυτούς ήταν ο Φώτης Κόντογλου, ο Δημήτρης Πελεκάσης. Αγαπούσε όμως και θαύμαζε τη Μαρία Πολυδούρη, που την επισκεπτόταν σχεδόν καθημερινά στο Ασκληπιείο της Βούλας. Η Πολυδούρη του ανταπέδιδε την αγάπη της. Επίσης διατηρούσε σχέσεις με τη Δανάη ακόμα και μετά το 1960. Εχω μια εικόνα του Ιησού, που μοιάζει πολύ με την τεχνοτροπία που έχει η εικόνα του Ιησού Φωτοδότη, του Φώτη Κόντογλου. Η εικόνα αυτή του Φωτοδότη Ιησού φιλοτεχνήθηκε και χαρίστηκε στον Παύλο Κριναίο από το Φώτη Κόντογλου.

kontogl

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΣΑΜΑΡΑΚΗ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΣΑΜΑΡΑΚΗ

Ό πατέρας του, κατώτερος δημόσιος υπάλληλος, δύσκολα τα βγάζει πέρα. Δυ-ναμικός πόλος στην οικογένεια ήταν η μητέρα.
1929 Παιδί 10 χρονών ο Σαμαράκης μένει ακίνητος για αρκετό διάστημα σε μια σκηνή,στο Χαλάνδρι,με αδενοπάθεια.
1935 Ψηφίστηκε πρόεδρος της κοινότητας της τάξης του στο Βαρβάκειο. Διοργανωτής και σκηνοθέτης θεατρικών παραστάσεων.
1936 Μπαίνει στην οργάνωση “Κοινωνική αλληλεγγύη”. Αρνείται υποτροφία στη Γερμανία από μίσος για τη χώρα του “Φασισμού”, όπως τόβλεπε τότε.
1937 Υπάλληλος Υπουργείου Εργασίας.Παράλληλα φοιτητής της Νομικής. Πιέζεται να γίνει μέλος της ΕON Μεταξά, γι’αυτό παραιτείται.
Αυτό το βίωμα υπάρχει σαν πυρήνας σ’ όλα τα έργα του που έχουν άξονα τη σχέση άτομο-ολοκληρωτικό σύστημα (βλ. Η τελευταία ελευθερία)
1943 Μπαίνει στην αντίσταση
1944 συλλαμβάνεται από την ΒΑ-ΣΑΔ. Οδηγείται στο στρατοδικείο της οργάνωσης αυτής καί κα-ταδικάζεται σε θάνατο, αλλά δραπετεύει στην Καρδίτσα.
1945 Υπάλληλος ξανά στο Υπ. Εργασίας. Τμηματάρχης μεταναστεύσεως. Αργότερα σε συνέντευξη του, το 1976, χαρακτηρίζει τη ζωή του στην δημοσιουπαλληλία εφιαλτική
1953 Πρωτογράφει πεζά
1954 Εκδίδει τη συλλογή διηγημάτων “Ζητείται ελπίς”, 1959 Εκδίδει το μυθιστόρημα “Το Σημα κινδύνου”, 1961 Εκδίδει τη συλλογή διηγημά-των “Άρνοϋμαι”, 1965 Εκδίδει το μυθιστόρημα «το Λάθος», 1973 ‘Εκδίδει τη συλλογή διηγημάτων “Το διαβατήριο”.

Ο άνθρωπος στη συλλογή διηγημάτων «Ζητείται ελπίς».
Ό άνθρωπος γενικά μέσα από την ταύτιση του εγώ και του άλλου είναι κατηγόρημα και του εχθρού, γιατί η λέξη εχθρός είναι για το συγγραφέα απλά ζήτημα ονοματοθεσίας.
Οι ήρωες και η θέση τους στην κοινωνία.
Ενας δημόσιος υπάλληλος,γραφέας Α’ τάξεως, τελματωμένος μέσα στο ριτουαλισμο της δουλειάς (Ο Τοίχος), ένας συνταξιούχος σιδηροδρομικός ( Σ’ ένα συνο-ριακό σταθμό),ένας κατώτερος υπάλληλος Υπουργείου που υπηρετεί ήδη 18 χρόνια, δυσκοίλιος καί κοντός (Ξανθός Ιππότης), ένας άνεργος εδώ και οκτώ μήνες (Ό ήλιος έκαιγε πολύ), ένας βετεράνος στρατιώτης, ήρωας πολέμου καί ετοιμοθάνατος από την εξάντληση εκ της πείνας (Ή σαρξ), ένας στρατιώτης (Το ποτάμι), ενας ιερέας.
Η στάση των προσώπων αυτών απέναντι στην κατάσταση. Ό κατώτερος υπάλληλος του Υπουρ-γείου από την κατάσταση υποταγής και ευπείθειας περνάει σε μια κατάσταση εξέγερσης (Ξανθός ιππότης). Ό γραφέας Α’ τάξεως εγκαταλείπει τη μέχρι τώρα παθητικότητα, γιατί νιώθει ένα αίσθημα ευθύνης για τους ανθρώπους («Ο τοίχος») Ό υπάλληλος συγχισμένος από τα προβλήματα του καιρού του συνειδητοποιεί το χρέος να επικοινωνήσει με τους ανθρώπους,να μετάσχει στην κοινή αγωνία.
Ή ηθική μεταστροφή γίνεται «υπαρξιστική» πράξη, όπως σε αντίστοιχο έργο του Σαρτρ: Ό γραφέας άδειασε έξι σφαίρες απάνω στο τοίχο που είχε υψωθεί εφιαλτικός πάνω από την αυλή. Εδώ έχουμε ελληνοποίηση της «υπαρξιακής πράξης», γιατί το διήγημα του Σαρτρ, ο ήρωας πυροβολεί εναντίον του πλήθους.
Ό ιερέας ταϊζει με την αγία μετάληψη τον ετοιμοθάνατο σαν στοργικός πατέρας. Ο “Ξανθός Ιππότης” αγοράζει παιδικά περιοδικά, ανακαλύπτει εκεί τον κόσμο του ονεί-ρου και του ηρωισμού και προβάλλει την ηθική του αντίσταση απέναντι στον πιεστικό διευθυντή του.

Οι στάσεις των προσώπων απέναντι στις ιδεολογίες

Ό άνθρωπος του Σαμαράκη απογοητεύεται κι από το φασισμό αλλά και από τον κομμουνισμό καί δεν έχει ελπίδα (Ζητείται έλπίς 69). Αντίθετα εκφράζει την αγάπη του για τις απλές χαρές της ζωής :”Από τη στιγμή που το σώμα του ολόγυμνο, μπήκε στο νερό, από την στιγμή αυτή ένιωσε αλλος ανθρωπος” (Το ποτάμι,23)
Ο κόσμος του ανθρώπου: Τρεις κόσμοι παρουσιάζονται. Ό κόσμος των μεγάλων, ριτουαλιστικός,άκαρδος και άθλιος. Ό κόσμος τω παιδιών, τόσο αλλιώτικος από τον κόσμο των μεγάλων, γιατί είναι κοντά στο όνειρο της αθωότητας (Ξανθός ιππότης)και ο κόσμος της φτωχογειτονιάς που είναι ένας κόσμος άλλος. Χάρη του κόσμου αυτού ο Σαμαρα-κής διαμαρτύρεται για τη μόλυνση του περιβάλλοντος είκοσι περίπου χρόνια πρίν άπο τους περιβαλλο-ντολόγους. Ο κόσμος αυτός βρωμίζεται από τα εργοστάσια (Ό τοίχος), αποπνέει μια άσχημη μυρωδιά (Ξανθός Ιππότης).

Τα δεινά φθείρουν τον ανθρώπινο πληθυσμό του Σαμαράκη. Τη χήρα στην αυλή, την εργάτρια ύφαντουργείου, το άρρωστο παιδί,τον άνεργο που είχε να φάει από προχθές, τον ετοιμοθάνατο ήρωα του πολέμου.
Κυρίως εκφράζεται ο φόβος ενός νέου παγκόσμιου πολέμου (Ζητείται έλπίς 63)
Τονίζεται η συμβατικότητα της έννοιας του εχθρού,γιατί εχθρός είναι αυτό πού οι άνθρωποι το ονομάζουν έτσι (Το ποτάμι).
Το συχνά επανερχόμενο στοιχείο είναι η διάψευση των ελπίδων (Ζητείται ελπίς).

2) Μορφές

Με τον «εσωτερικό μονόλογο» αποδίδονται οι αντιφάσεις, τα ασυνε-χή κομμάτια του αντικειμένου, του κόσμου. Επίσης ο συγγραφέας μεταφέρει το χρόνο μέσα στον ήρωα σαν ελεύθερη διάρκεια.
Με τη “ροή της συνείδησης” καί την “επανάληψη” προετοιμά-ζει τη συνείδηση για την αναμενόμενη μεταμόρ-φωση.

Ο άνθρωπος στο στο “Σήμα κινδύνου”

1) Ο άνθρωπος
Ο άνθρωπος παρουσιάζεται αλλοτριωμένος, γιατί για να γλιτώσει από τον πόλεμο καί την πείνα πνίγει τη συνείδηση του καί τότε ή αν-θρώ-πινη αξιοπρέπεια τσακίζεται. (26)
Τα διάφορα τραστ και τα συμφέροντα των μεγάλων κυβερνούν τους ανθρώπους και καλου-πώνουν τη ζωή με την «συγκατάνευση των αν-θρώπων. (26 )
Τα κύρια πρόσωπα που βρίσκονται μπροστά σε αυτή την κατάσταση : 0 μοίραρχος Προ-κοπίου που σε πείσμα όλων των προφανειών εξακολουθεί να θεωρεί ένοχο τον κρατούμενο, γιατί έχει την ομολογία του γραπτή. (8-6)
Υπάρχει και ο Δρ. Δάικος, που συνιστά πασιφλορίνη στον άνθρωπο που αγωνιά για τον παράλογο κόσμο (108).

2) Οι θεσμοί
Ή εκκλησία παρουσιάζεται ως ένας θεσμός, πού καλύπτει την απληστία και τον ταρτουφισμό των εμπό-ρων-επιτρόπων της εκκλησίας.
Oι ευαγγελιστές στη συνείδηση του ήρωα πα-ραλληλίζονται με τον Δρ. Δάικο.
0 τύπος αφιερώνει τέσσερις έκτακτες εκδόσεις για ένα θέμα ασήμαντο, τη σύλληψη του δράκου.(70)
Η κοινή γνώμη έχει ανάγκη από ένα δράκο για να βρει την ευκαιρία να ξαναεκφράσει τις στερεότυπες προκατασκευασμένες θέσεις της (72).
Και που γνώμη που ικανοποιείται με το σλόγκαν “τρώγετε φρούτα χαρίζουν ομορ-φιά και υγεία (Ι17)
Έμφανίζεται να είναι η κοινωνία που δημιουργεί τον εγκληματία και μεγεθύνοντάς τον σε δράκο τον μετατρέπει σε αποδιοπομπαίο τράγο.(34)
Ό κόσμος γενικά, που δεν έχει διέξοδο είναι παράλογος καθώς γεννάει τον πόλεμο, την πείνα και τη βία με τα χίλια πρόσωπα.(27)
Ό πόλεμος απειλεί την ανθρωπότητα καθώς το τελεσίγραφο της Σοβιετικής Ενώ-σεως για το Βερολίνο λήγει στίς 27 Μαϊου. (24)

Τα άλλα πρόσωπα : Ο Δημήτριος Βασιλειάδης ιατρός, του Δημοτικού νο-σοκομείου Φαρσάλων (πρβλ. τον αντίστοιχο ήρωα στο Πανούκλα του Καμύ). Ό Αριστείδης Δημακό-παυλος, ιδιωτικός υπάλληλος.
Οι στάσεις των προσώπων: Ό γιατρός δε δέχεται να βεβαιώσει τίποτα σχετικά με την αναγνώ-ριση του δράκου, ώστε να μη δώσει τροφή στην κοινή γνώμη(85), «Πού αίσθάνεταυ, την ανάγκη να πάρει θέση απέναντι σ’ένα χείμαρρο ερωτηματικά στη συ-νείδηση του” (25). Που αισθάνεται ευθύνη για τον «άλλο άνθρωπο».(97) Που νιώθει την ανησυχία, μια ανησυχία που την έχει «ο εναγώνιος ανήσυχος Χριστός, αλλά δεν υπάρχει στους ναούς» (115). Που θεωρεί σαν το μεγαλύτερο κίνδυνο τον κίνδυνο να είμαστε χωρίς Ανησυχία μπροστά στον πόλεμο (117, 27). Ό γιατρός δεν έχει να πει τίποτα για ελπίδα (96). Σημείωση: Όλα αυτά τα στοιχεία που εξέφραζαν πριν από το 1970 τον ανθρωπισμό των ανθρώπων του πνεύματος, αλλά και μεγάλου μέρους των απλών ανθρώπων δεν μπορούσαν να τα αντέξουν τύποι σαν τον Ρένο Αποστολίδη. Ηταν μεγάλος λογοτέχνης, αλλά είχε άδικο σε όλη την κοσμοθεωρία του.

3) Οι μορφές

Ό εσωτερικός μονόλογος κυρίως είναι η συχνά επανερχόμενη αισθητική μορφή, μέσω της οποίας εκ-φράζεται η μεταστροφή του ήρωα.

4) Ιδεώδη και ιδεολογίες
Θετικά παρουσιάζονται το αυθόρμητο, το απροσδόκητο, το αληθινό της ζωής, η ανά-γκη για ελευθερία, που ο συγγραφέας τη θέλει να μας είναι έμφυτη (26)
Οι ιδεολογίες αντίθετα όλες απορρίπτονται, γιατι ο ήρωας βαρέθηκε ένα κόσμο γεμάτο ιδεολογίες και γυμνό από Ιδανικά (26).
Οι πράξεις : Αρχικά ο γιατρός δεν καλύπτει τον αθώο, που κρατείται σαν δράκος. (87)
Ό Δημακόπουλος εκφράζει την ανησυχία του με το να μη πλαγιάζει πια με την ‘Άννα (76).
0 αφηγητής ειρωνεύεται τους ελίτ της επαρχιακής κοινωνίας, παρουσιάζοντας τη δια-φορά ανάμεσα σ’ενα σοβαροφανές ύφος που έχουν και στις ασήμαντες ασχολίες τους.(47) Και ο μοίραρχος επίσης γελοιοποιείται: “Ήθελα να σας ερωτήσω γιατρέ μου, τί διάβολο με πείραξε στο στομάχι καί δεν προφταίνω να……”(44)
Μια εξέγερση επιλέγεται στο τέλος: ο ήρωας αντιδρά ρί-χνοντας μια πέτρα αρχικά πάνω στη βιτρίνα του ζαχαροπλαστείου και έπειτα σε ένα παράθυρο της λέ-σχης, όπου σύχναζε η ελίτ της μικρής πόλης. (52)
Αλλά το πράγμα πάει πολύ πιο πέρα, γιατί ο Δημακόπουλος αυτοκτονεί και με την αυτοκτονία βρίσκει διέξοδο.

5) Η δόμηση των μορφών, μέσω των οποίων αποδίδονται τα νοήματα
Ή οικονομία του μυθιστορήματος είναι συνθέτη και συνδυάζει την εξελικτική πλοκή που αποδίδεται με τον “ωρολογιακό χρόνο”, για να αποτυπώσει το κοινωνικό πλαίσιο της ιστορίας, με τον «εσωτερικό χρόνο-διάρκεια”, ο οποίος υποδηλώνει το εσωτερικό δράμα καί την «ωρίμανση» της συνείδησης του ήρωα.

Ο άνθρωπος στο έργο “Άρνούμαι”

1) Η κατάσταση και το πλαίσιο, όπου κινούνται τα πρόσωπα
Είναι οι κεντρικοί δρόμοι, καφενεία, μαγαζιά. Το σκηνικό επίσης αποτελείται από κομμάτια κειμένων (ειδήσεις, πινακίδες, σημάνσεις δρόμων, σήματα τροχαίας).
Εισάγεται παντού μια κεντρική αντίθεση, της οποίας το ένα μέρος καταλαμβάνει το κρατικό σύστημα και το άλλο μέρος το συνειδητοποιούμενο άτομο. Παρουσιάζεται μια σειρά ισομορφικά σημεία, που υποδηλώνουν την εζουσία (διαβάσεις πεζών, σήματα τροχαίας, λειτουργία μεγαφώνων, που μεταδίδουν κρατικές οδηγίες) («Η τελευταία ελευθερία»)8
Ασκείται έλεγχος μέσω διαταγών, που δε συζητούνται, αλλά απλώς εκτελούνται. (Οδός Ίαχυδρομείου) 24
0 θεσμός της Εκκλησίας λειτουργεί σαν κερδοσκοπική επιχείρηση και τόσο ο επί-τροπος, όσο και ο δεσπότης τιμούν μάλλον το μαμωνά παρά το Χριστό. Επιχειρείται η καπηλεία των χριστιανικών σημείων. Ό διευθυντής των Χερσαίων Μεταφορών, για να προσλάβει κάποιον άνεργο, του βάζει σαν ορό να πει το «Πάτερ ήμων» («Η ζούγκλα»)78,84
Τα σημεία και τα μηνύματα της προπαγάνδας είναι τα ίδια ακριβώς και στις δύο πλευρές του μετώπου. (“Οδός Ταχυδρομείου”) 14
Τα ιδεώδη που προτείνονται στον κόσμο εμφανίζονται ως αλλοτριωτικά: η μαζική ζωή, η μαζική παραγωγή, η μαζική ευτυχία, η άνωθεν ρύθμιση του εσωτερικού κόσμου. (Η τελευταία ελευθερία, Κόσμος παράλογος, Γραφείον ιδεών)

2) Οι άνθρωποι (τα πρόσωπα), η θέση τους στην κοινωνία
Ενας υπολοχαγός που ασθάνεται οδύνη για την ανθρωπότητα. (Οδός Ταχυδρο-μίου). Ενας άνθρωπος με αδιάβροχο, αυτοκτόνος (Γραφείον ιδεών). Ο καθηγητής Ηλίας Καλφόπουλος ως εφευρέτης! (Ή εφεύ-ρεση)
Ενας άνεργος (Η ζούγκλα). Ενας πατέρας συντριμμένος από το θάνατο του παιδιού του (Ή τελευταία ελευθερία). Ενας ιδανικός αυτόχειρας (5 κιλά να-φθαλίνη).
Ενας δημόσιος υπάλληλος, ο Σωτήριος Άλεξανδρίδης, αρχειοφύλαξ του Υπουργείου. Ο Γιωργάκης που ασχολείται με τη δενδροκομία (Το δέντρο). Ενα ζευγάρι, που η αγάπη του ενός προς τον άλλο αποτελεί τη μόνη βεβαιότητα (Επεισόδιο).
Οι σχέσεις των προσώπων
Ενας συνάδελφος και φίλος συμπονεί το φίλο του, συυντριμμένο για το θάνατο του γιού του.
Ενας μοναχικός άνθρωπος επικοινωνεί με ένα σκυλί.
Ο συντετριμμένος πατέρας δε βρίσκει κανένα για να μιλήσει για το γιο του, που χάθηκε. Θυμίζει στον Τσέχωφ τον ξεκληρισμένο εξαιτίας του χαμού του γιου του αμαξά που αφήνει την καρδιά του να ξεσπάσει μιλώντας για το δράμα του στο άλογο της άμαξας, με την οποία μεταφέρει τους πελάτες.
Ενας υπολοχαγός φοβάται μήπως διαψευστούν οι υποσχέσεις που δόθηκαν από τους νικητές του Παγκοσμίου Πολέμου για τον καλύτερο νέο κόσμο που θάρθει.
Ό άνεργος αισθάνεται απόγνωση για την κατάσταση του
Ο κύριος Γιωργάκης νιώθει ότι όλοι είμαστε ένοχοι για τη Χιροσίμα
Τα ιδεώδη του συγγραφέα εμφανίζονται ως σωτηρία. Η αγάπη είναι στήριγμα μέσα στον παράλογο κόσμο. Η επικοινωνία ανάμεσα σε δύο ανθρώπους δίνει μια βεβαιότητα.
Η τελευ-ταία ελευθερία υπάρχει και είναι η ελευθερία να διαλέγει κανείς το θάνατο (113). Ιδανικός θα είναι ό κόσμος που θα δώσει σ’ όλους ελευθερία, ειρήνη και ψωμί (21).
Η επιστήμη είναι αποδεκτή μόνον όταν δουλεύει για το καλό της άν-θρωπότητας(59). Ή ζωή πρέπει να γίνει λιγότερο άσχημη και ο κόσμος να γίνει καινούριος (196).
Ιδανική θα ήταν η ζωή, αν η προσφορά της τέχνης ήταν ακριβότερη από το ενδιαφέρον για τον πόλεμο και ο “Μαγεμένος αυλός” κάνει να σιγήσουν τα πολεμικά εμβατήρια.
Ό Χριστός, μέσα στο νου του άνεργου, είναι ξένος μέσα σ’αυτόν τον αλλοτριωμένο κόσμο (87).

Η γνησιότητα μετράει, αλλά είναι δυσδιάκριτη: ο δημόσιος υπάλληλος φωτογραφίζεται δίπλα σε μια τίγρη, έτσι που δεν ξέρει κανείς ποιος από τους δυο είναι ο αληθινός και ποιος ο ψεύτικος(152).
Υπάρχει και εδώ ένα είδος εξέγερσης: ο υπάλληλος του “Υπουργείου μα-ζικής ευημερίας” “τολμά να επιτρέψει στον εσω-τερικό του κόσμο να λειτουργήσει παρανόμως”.
Ό ήρωας του “Άρνούμαι” δεν μπορεί να συμμιβαστεί και να ζει σ’αυτόν τον κόσμο σαν να μη συμβαίνει τίποτα(87).
Ή άρνησή του έδω αφορά και τον παράλογο κό-σμο, αλλά και το θάνατο(192). Σχόλιο. Εχουμε ήδη καταλάβει ότι πολλές ιδέες του Σαμαράκη είχαν ήδη δομηθεί από τους μεγάλους συγγραφείς του υπαρξισμού της Γαλλίας.
Ό Αριστεί-δης Αρδαμάνης είναι σαν τους ιδανικούς αυτόχειρες του Καρυωτάκη, αφού ένα τυχαίο γεγονός τον αποτρέπει από την πραγματοποίηση της απόπειρας(12}.
Και υπάρχει λόγος κατά το συγγραφέα που δεν πραγματοποιείται η αυτοκτονία. Σώζει την τελευταία στιγμή κάποιον άλλο, και το νόημα είναι ότι σώζοντας κάποιον βρίσκει μια βεβαιότητα και ένα λόγο υπάρξεως(192). Αυτοκτονει όμως ο πελάτης του “γραφείου ιδεών”(53).

3) ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ
Η μοίρα του ανθρώπου στο Σαμαράκη εκφράζεται και μέσα από την επιλογή ορισμένων αισθητικών επινοημάτων.
Ή αλληγορία συνδυάζεται με τη σάτιρα για να αποδώσει την εξέγερση καί την κριτική διάθεση(1οο).

Ο άνθρωπος στο “ΛΑΘΟΣ”

Τδ “Λάθος” είναι μια αλληγορία των σχέσεων ανάμεσα στο ολοκλη-ρωτικό σύστημα που έχει σχέδιο να υποτάξει εντελώς τον άνθρωπο καί στο άτομο. (199)
Οι σχέσεις αυτές στο πρώτο μέρος έχουν χαρακτήρα φιλικό, επειδή αποκρύπτεται ό βαθύτερος τους χαρακτήρας (115)
Πραγματοποιείται εδώ μια διαίρεση των ανθρώπων σε αυτούς που είναι με το καθεστώς και σ’ εκείνους που δεν ειναι.(52)
Ως σχέδιο της εξουσίας για τον άνθρωπο παρουσιάζεται η καθυπόταξη του εσωτερικού του κόσμου(116).
Αθώος είναι μόνον εκείνος που έχει να επιδείξει θετική δράση υπέρ του καθεστώτος (142).
Το καθεστώς διασφαλίζεται με τη συγκατάνευση των υπαλλήλων(116).

1) Τα πρόσωπα
0 Μάνατζερ παρουσιάζεται ως ο ένας από τους δύο διώκτες, ο οποίος παραμένει μέχρι τέλους το χέρι και το όπλο του συστήματος.
Το πρόσωπο του προϊσταμένου είναι μακιαβελλικό και η επιρροή του αλλοτριώνει τους υπαλλήλους του. «Οσο λιγότερο λειτουργεί η σκέψη σας, τόσο περισσότερο είσαστε αποδοτικοί για το καθεστώς. Οχι διάλογο με τον εαυτό σας».
0 ανακριτής μέσα στον εσωτερικό του μονόλογο ομολογεΐ ότι το καθεστώς δεν είναι πια σε πρώτο πλάνο στη συνείδηση του. Αλλά είναι ο άνθρωπος στη μαρκίζα που είναι σε πρώτο πλάνο» (229)
Ό άνακριτής περνάει από τρία στάδια. Αρχικά είναι ταυτισμένος με το καθεστώς και πιστεύει» στην ανάγκη της τιμωρίας των φιλήσυχων πολιτών, γιατί κατά τη γνώμη του διαπράττουν «ιδιώνυμο αδίκημα.
Στο δεύτερο στάδιο παρασύρεται από την επικοινωνία με τον κρατούμενο και στο τελικό στάδιο η συνείδηση του αφυπνίζεται καί θέλει να σώσει τον κρατούμενο.
Ό διωκόμενος, ιδιωτικός υπάλληλος, τριανταδύο ετών,αγαμσς παρουσιάζει και
αυτός δύο επίπεδα δράσης. Το εσωτερικό που το κρατάει κρυφό και το εξωτερικό, που αποτελεί τη φαινομενική του στάση. Σε μια πρώτη φάση διατηρεί τις επιφυλάξεις του και για τους δυο διώκτες του. Σε μια δεύτερη φάση αναγνωρίζει πια την ανθρωπιά του ανακριτη.
Ό ανακριτής: αισθάνεται ότι είναι ένοχος γιατί συντέλεσε να καμφθεί η συνείδηση του κρατουμένου (227).
Ό ανακριτής μεταστρέφεται εσωτερικά,νιώθει ότι δεν μπορεί να παραδώσει τον κρατούμενο και δεν τον παραδίδει (227).
Ό ανακριτής καταρρίπτει το αλάνθαστο του κράτους μέσα στη συνείδηση του (229)

2) ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ
Στό “Λάθος” όλα τα στοιχεία της τεχνικής αποδίδουν τέλεια τη σχέση ανάμεσα στο σύστημα και στο άτομο.
Μέσω της ειδικής πλοκής. Από τη μια τηρείται η αρχή «μια υπόθεση, μια μέρα, ένας τόπος. Αλλά η αφηγηματική οικονομία είναι πιο συνθέτη από αυτό,καθώς ή πλοκή εκτυλίσσεται από δυο οπτικές γωνίες, αφού έχουμε εναλλαγή ανάμεσα στο πρώτο πρόσωπο του κεντρικού ήρωα, στο πρώτο πρόσωπο του του κρατούμενου καί στο τρίτο πρόσωπο του ενός και του άλλου. Ετσι δείχνεται η εξέλιξη της «δράσης-πράξης», με την επανάληψη και τη συσσώρευση των εσωτερικών μονολόγων του ανακριτή και του κρατούμενου. Προκαλείται μια ένταση στην αναμονή για την έκβαση και φτά-νει μια στιγμή που το αυθόρμητο φαίνεται σαν φυσική απόληξη.
Από την άλλη το άνοιγμα της χρονικής διάρκειας μέσω της παρεμβολής των εσωτερικών μονολόγων προκαλεί κατάσταση διαθεσιμότητας καί συγκίνηση, γιατί αναζητούνται νέες εμπειρίες.
Ερ-χεται η ελεύθερη απόφαση του κεντρικού προσώπου, που παρά προσδοκία ελευθερώνει τον κρατούμενο, και με τη στάση αυτή μεταμορφώνεται η κατάσταση.

Πρόκειται για το κύριο αισθητικό επινόημα του φαινομενολογικού νεορεαλισμού, που δίνει το υποκείμενο σε κατάσταση εκκρεμότητας, ελεύθερο να ανακαλύψει την αυθεντικότητα του.

Ο Σαμαράκης κάνει μια πεζογραφία του ήθους. Ο ήρωας αναζητεί τον αυθεντικό εαυτό του. Ο ήρωας παίρνει θέση. Κάθε ενέργεια είναι λήψη θέσεως απέναντι στην κατάσταση. Ο Σαμαράκης εισδύει στην καθημερινότητα, για να την αλλάξει.

ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΤΟΥ PIERRE BOURDIEU

Η θεωρία του λογοτεχνικού πεδίου του Μπουρντιέ ισχύει σε χώρες όπως η Γαλλία, όχι στην Ελλάδα, όπου όλα είναι μεσολαβημένα από κράτος, κόμματα και εκκλησία.

Η φονξιοναλιστική εξήγηση του φαινομένου της ρήξης ανάμεσα στη λογοτεχνική πρωτοπορία και την κοινωνία στις μεγάλες χώρες της Δύσης δεν μπορεί να εξηγήσει παρά τα εξωτερικά αίτια της διαρκούς αναζήτησης του νέου στις χώρες αυτές από το 1850 μέχρι σήμερα.

Ειδικότερα, για τη χρηστικότητα της έννοιας του πεδίου στην εξήγηση της λογοτεχνικής αλλαγής μετά το 1970 έχουμε δύο επιφυλάξεις. Α) Στην Ελλάδα δεν υπήρξε ουσιαστική αυτονόμηση της λογοτεχνίας. Β) Η θεωρία του πεδίου δεν μπορεί να έχει έννοιες κατάλληλες να ερμηνεύσουν και εσωτερικά τα μοντέρνα Ελληνικά έργα.
Δίνω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από το έργο του ίδιου του Bourdieu, του οποίου το μέγεθος δεν παραγνωρίζω. Διάβασα όχι μόνο μια φορά το κύριο βιβλίο του Les règles de l’art. Μου φάνηκαν σωστά τα περισσότερα από όσα γράφει. Ωστόσο, όταν ήλθε η ώρα να κάνει εφαρμογή της θεωρίας του πεδίου, της οποίας ήταν εισηγητής, δεν τα κατάφερε. Πήρε μερικά έργα του Φώκνερ (σημ. όχι Γάλλου) και ειδικά απότι θυμάμαι το Βοή και αντάρα. Εκανε μια ανάλυση ιδεολογική και όταν αναζήτησα να δω πώς μπάζει τη θεωρία του πεδίου στα καθέκαστα, δεν βρήκα απολύτως τίποτα. Την ίδια ανάλυση του Φώκνερ θα μπορούσε να την κάνει κανείς και χωρίς να έχει διαβάσει ούτε λέξη από τη «θεωρία του πεδίου». Και η ανάλυση του ακόμα και του Φώκνερ πολύ απέχει από την απολύτως συστηματική ανάλυση του Αλεξανδρέσκου για όλα τα έργα του Φώκνερ.

Ωστόσο σε ότι αφορά την εξήγηση της εξελικτικής σχετικής αυτονόμησης του λογοτεχνικού κόσμου στη ΒΔ Ευρώπη, η έννοια του πεδίου είναι η καλύτερη από τις τρεις σημαντικότερες εξηγήσεις α) του Barthes, β) του Sartre και του Bourdieu για τη ρήξη ανάμεσα στη λογοτεχνία και την κοινωνία σε ό,τι αφορά την Ευρώπη του 1850, γιατί τότε είναι που άρχισε να αυτονομείται το λογοτεχνικό πεδίο. Χρησιμοποιώ σε πολλά την εξαιρετική παρουσίαση του θέματος αυτού από τον καθηγητή Jacques Dubois.

Και οι τρεις, ο Sartre, o Barthes και ο Bourdieu θέτουν στην ίδια περίοδο το σημείο της αυτονόμησης της λογοτεχνίας από τις κοινωνικές στρατεύσεις.

Ο Sartre επαναλαμβάνει τη ρομαντική θέση για την ελεύθερη αντίθεση του καλλιτέχνη απέναντι στον αστικό οικονομισμό. Κατά την εκδοχή του, μετά το 1850, η λογοτεχνία γίνεται το ίδιο το αντικείμενό της. Σπάει την παράδοση και πειραματίζεται πάνω σε νέες τεχνικές, διότι οι συγγραφείς του κύκλου του Flaubert επιλέγουν να γράψουν για ένα δυνατό κοινό και όχι για να εκφράσουν τις ιδέες της τάξης τους; γιατί αρνήθηκαν να μπουν στην υπηρεσία ενός κοινού και ενός θέματος προσδιορισμένου από εξωλογοτεχνικές επιδράσεις. Η προθετικότητα λοιπόν είναι που μετράει και τον κάνει να επιθυμεί να ξεριζωθεί από την τάξη του και, άπατρις, να ζει στον αέρα. Ιεροποιείται έτσι η μη παραγωγικότητα της τέχνης. Η βολονταριστική αυτή εξήγηση του Sartre θεωρείται από τον Dubois λαθεμένη, γιατί δε βλέπει ότι ο νέος συγγραφέας γράφει για τους φίλους του, που ανήκουν στον κόσμο των λογοτεχνών.

Ο Barthes ξεπερνάει αυτή τη θέση και εξηγεί την αυτονόμηση του λογοτεχνικού πεδίου με βάση την ιδεολογική κρίση μιας αστικής τάξης που αμφιβάλλει για την παγκοσμιότητά της και παύει να ζητάει από τους συγγραφείς να προπαγανδίζουν τις ιδέες της. Η μεταβολή πραγματοποιείται στο χώρο της χρήσης της γλώσσας, καθώς τα σημεία γίνονται τελετουργικά μέσα στο λογοτεχνικό κείμενο: “Αυτή η ιερή τάξη των γραπτών Σημείων θέτει τη λογοτεχνία ως ένα θεσμό και τείνει να τα αφαιρέσει από την Ιστορία, γιατί κανένα κλείσιμο δεν μπορεί να θεμελιωθεί χωρίς μια ιδέα αιωνιότητας. Είναι δυνατό λοιπόν να χαράξουμε μια ιστορία της λογοτεχνικής γλώσσας που δεν είναι ούτε η ιστορία της γλώσσας, ούτε εκείνη των στυλ, αλλ’ είναι μόνον η ιστορία των Σημείων της λογοτεχνίας και αυτή η ιστορία της μορφής φανερώνει τη σχέση της με τη βαθιά ιστορία”. Γραφή ονομάζεται η σχέση αυτή του συγγραφέα με την τάξη σημείων και είναι η γραφή αυτή που το συνδέει με το λογοτεχνικό θεσμό και με την αναγνώριση. Η προστιθέμενη αξία στη γραφή πετυχαίνεται πια με τη συνεχή αναζήτηση για νέα μορφή, πράγμα που επιφέρει τον κερματισμό της κοινής γλώσσας σε ένα πλήθος γραφών. Τη ρήξη λοιπόν αυτή ο Μπαρτ την τοποθετεί στη στιγμή που γίνονται τρία μεγάλα γεγονότα, η αναστροφή της ευρωπαϊκής δημογραφίας, η οριστική διαίρεση της γαλλικής κοινωνίας σε τρεις ανταγωνιστικές τάξεις, και η γέννηση του μοντέρνου καπιταλισμού. Τότε η αστική τάξη, μη τολμώντας πια να διαδίδει το μύθο της παγκοσμιότητάς της, απαλλάσσει τον αστό συγγραφέα από την υποχρέωση να υπερασπίζει την τάξη του και τον αφήνει σε μια δημοκρατία των γραμμάτων. Έκτοτε οι λογοτέχνες δεν έχουν πάψει να αναρωτιούνται για τη φύση της τέχνης τους. Και αρχίζει μια ανθοφορία ενός πλήθους γραφών, της εργατικής, της λαϊκής, της ουδέτερης, της ομιλούσας, που καθεμιά καυχιέται ότι είναι η εναρκτήρια πράξη με την οποία ο συγγραφέας αποδέχεται ή απορρίπτει την κοινωνική του συνθήκη.

Κατά το Bourdieu όμως και ο Barthes κάνει λάθος, για τρεις λόγους: Πρώτα, γιατί ο συγγραφέας τελικά γράφει για τους φίλους του, για τον κύκλο των μυημένων της παρέας του, των οποίων ζητάει την αναγνώριση, οπότε δεν ενδιαφέρεται για την τάξη του. Δεύτερο, γιατί η γραφή είναι η έκφραση της δομής του λογοτεχνικού πεδίου και τρίτο, γιατί η πληθώρα των γραφών οφείλεται στις μάχες ανάμεσα στις διάφορες λογοτεχνικές σχολές. Αν δεν υπήρχε αυτός ο ανταγωνισμός, δε θα λάμβανε χώρα αυτό το ατέλειωτο κυνήγι της ανανέωσης. Παραπέρα ο Bourdieu πιστεύει ότι βρίσκει ως κοινό παρονομαστή στα παραπάνω τη διαδικασία αυτονόμησης του λογοτεχνικού κόσμου από το κοινωνικό σύστημα. Η εγκαθίδρυση ενός πεδίου λογοτεχνικού, χωριστού, που παίρνει θέση εναντίωσης προς το χώρο της υλικής παραγωγής είναι η αιτία που οδηγεί το συγγραφέα εναντίον του οικονομισμού. Η αντίδραση αυτή εκδηλώνεται στο να ζει ο συγγραφέας την εργασία του με τον τρόπο της άρνησης, εξαιτίας μιας κατάστασης αποκλεισμού και από το κοινωνικό πεδίο και από το οικονομικό. Έτσι κατά το Bourdieu η ουσία της λογοτεχνίας, όπως γίνεται αντιληπτή σήμερα, είναι φαινόμενο σχετικό, συνδεόμενο με το σχηματισμό της αστικής τάξης.
Παραπέρα ο Bourdieu διαιρεί το χρονικό διάστημα από το 1950 μέχρι σήμερα σε τρεις φάσεις. Η αρχή έγινε με το Φλωμπέρ, που συνέβαλε πολύ μαζί με άλλους και με τον Μπωντλαίρ στην οικοδόμηση του λογοτεχνικού πεδίου ως κόσμου ξεχωριστού υποκείμενου στους δικούς του νόμους. Την εποχή αυτή, το πολιτικό σύστημα, εκπροσωπούμενο από το Ναπολέοντα, ευνοεί τους υπηρέτες του, τους Οκτάβιο Φεγιέ, Ζυλ Σαντώ, Πονσάρ, Πωλ Φεβάλ, Μεισονιέ, Καμπανέλ, Ζερόμ. Έτσι λοιπόν, ενώ από τη μια έχουμε την προβολή του φεγετόν που δίνει αφορμή για τη δημιουργία κερδοφόρων εκδοτικών επιχειρήσεων, αντίθετα η ποίηση που συνδεόταν ακόμη με τις μεγάλες ρομαντικές συγκρούσεις και με τη μποεμαρία προκαλεί την εχθρική κρατική παρέμβαση στις περιπτώσεις των εκδοτών Poulet-Malassis, επειδή είχε εκδώσει όλους τους αβανγκαρντιστές, τους Baudelaire, Banville, Gautier, Leconte de Lisle. Εμφανίζονται παράλληλα και οι πρώτες συμμαχίες μεταξύ των ισχυρών του πολιτικού πεδίου και των βολεμένων συγγραφέων του λογοτεχνικού πεδίου. Έτσι, καθώς γύρο στα 1850 έχει πάψει το λογοτεχνικό καθεστώς που ίσχυε στον αιώνα των Φώτων και κατά την Παλινόρθωση μετά το Βατερλό, σταματάει πια η εξάρτηση του καλλιτέχνη από τον παραγγελιοδότη, το μαικήνα ή τον επίσημο προστάτη των τεχνών. Και αρχίζει πια η δομική εξάρτησή του από την αγορά έργων τέχνης και από τα λογοτεχνικά σαλόνια και καφενεία. Οι κανόνες λοιπόν της αγοράς επιβάλλονται είτε άμεσα στις λογοτεχνικές επιχειρήσεις μέσω των αριθμών στις πωλήσεις, είτε έμμεσα μέσω την νέων θέσεων που προσφέρει η δημοσιογραφία, η εκδοτική δραστηριότητα και οι άλλες μορφές βιομηχανικής λογοτεχνίας. Αλλά και οι πολιτικοί θεσμοί ασκούν επίσης μια άμεση επίδραση πάνω στη λογοτεχνία μέσω των κυρώσεων πάνω στον τύπο, της λογοκρισίας και των λογοτεχνικών βραβείων.

Πάντως πρέπει να αναγνωρίσουμε την προσφορά της θεωρίας του πεδίου του Bourdieu στη σύνδεση της κοινωνικής ομάδας της καλλιτεχνικής μποεμαρίας με ορισμένες μορφές λογοτεχνικής απόκλισης.
Πράγματι, κατά το Bourdieu, εκείνο που φέρνει ριζική αλλαγή στη λογοτεχνία των χωρών της Δυτικής Ευρώπης και που τόσο λίγο αντιμετωπίζεται από τους κριτικούς είναι η εμφάνιση της μποεμαρίας ως εφεύρεση της τέχνης να ζεις. Οι συγκρούσεις ανάμεσα σ’ αυτά τα διαφορετικά λογοτεχνικά κόμματα εξηγούν την τύχη και την εξέλιξη των λογοτεχνικών κανόνων. Στη Γαλλία, οι ίδιοι οι κανόνες της λογοτεχνικής μορφής ως το 1870 βόλευαν τις κοινωνικές συνθήκες, διότι οι φτασμένοι συγγραφείς, που τους γνώριζαν, προέρχονταν από οικογένειες της καλής κοινωνίας.
Αλλά οι ίδιοι οι κλασικοί κανόνες συντρίβονται, εξαιτίας της αυτονόμησης του λογοτεχνικού πεδίου. Έτσι η κατάργηση των αυστηρών λογοτεχνικών κανόνων ασκεί επιδράσεις απελευθερωτικές, αφού προσφέρει στη νέα προλεταροειδή διανόηση τη δυνατότητα να δουλεύει σε μια σειρά επαγγέλματα συνδεόμενα με τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, τη βιομηχανική λογοτεχνία και τη δημοσιογραφία. Αυτά τα πλήθη της μποεμαρίας δημιουργούν ένα κόσμο που κάνει τη ζωή τέχνη. Η ζωή τους χαρακτηρίζεται από μια ελευθεριότητα, γεμάτη από καλαμπούρια, πλάκες, ελευθερία σεξουαλική και καλλιεργείται με τις ευλογίες του λαϊκού κινήματος εναντίον της βολεμένης ύπαρξης των φτασμένων λογοτεχνών και εναντίον της ρουτίνας της μικροαστικής ζωής. Ένας τέτοιος τρόπος ζωής είναι μια προδιάθεση να μπει κανείς στο χώρο της τέχνης. Μάλιστα οι περισσότεροι από αυτούς τους νέους συγγραφείς προβάλλουν τους περιθωριακούς ως μια νέα κοινωνική οντότητα, ως άξονα αναφοράς ορισμένων αξιών αμφισβήτησης.
Εν κατακλείδι, ως τα 1900 περίπου οι αρχές της αυτονομίας της λογοτεχνίας μετατρέπονται σε αντικειμενικό πνεύμα, σε αντικειμενικό μηχανισμό, που σφραγίζει τη λογική του λογοτεχνικού πεδίου.
Συνεχίζοντας ο Bourdieu, παρατηρεί ότι τα λογοτεχνικά πράγματα αλλάζουν πάλι γύρω στα 1900. Έκτοτε ο λογοτεχνικός κόσμος επιφανειακά μεν δίνει την εντύπωση ενός σύμπαντος αναρχικού και φιλελεύθερου, αλλά στο βάθος είναι σαν ένα μπαλέτο καλά ενορχηστρωμένο, όπου οι χωριστοί λογοτέχνες παίρνουν θέσεις αντίθετες προς τους αντιπάλους τους και αυτή η διαδικασία συνεχίζεται ως τα σήμερα.
Η τύχη τώρα των λογοτεχνικών μορφών, η εξέλιξή τους και τα γούστα εξαρτώνται από τους κανόνες που ισχύουν στις λογοτεχνικές παρέες.
Με βάση λοιπόν αυτούς τους κανόνες του λογοτεχνικού κόσμου, η ιεραρχία των λογοτεχνικών ειδών επιδιώκει να είναι η αντίστροφη από την ιεραρχία που προτείνουν τα έργα της εμπορικής επιτυχίας.
Στο χώρο της εμπορικής τέχνης, στην κορυφή της ιεραρχίας αξιολογείται το θεατρικό είδος ( γιατί η αστική τάξη είναι το θεατρόφιλο κοινό). Στο μέσον τοποθετείται το μυθιστόρημα, διότι το κοινό συμπεριλαμβάνει τους πάντες, και τους στενούς λογοτεχνικούς κύκλους, και τους αστούς, αλλά και τους μικροαστούς, ακόμα και την εργατική αριστοκρατία. Και η ποίηση τοποθετείται στον πάτο.
Αντίστροφη είναι η αξιολόγηση που κάνουν στο άδυτο του λογοτεχνικού πεδίου. Είναι φανερή η σχέση ανάμεσα στις εκτιμήσεις των λογοτεχνικών ειδών από το στενό κοινό και τη φιλοσοφική ιεράρχηση των αισθητικών αξιών, που κάνει ο φαινομενολόγος Max Scheler. Τελικά, στο τέρμα της εξέλιξης του λογοτεχνικού πεδίου δημιουργείται ένας χώρος που παρότι περιβάλλεται από τον οικονομικό νόμο της παραγωγικότητας, ωστόσο λειτουργεί πάνω σε αρχές αντιοικονομικές. Διέπεται από μια αντίστροφη οικονομία, σε τρόπο που τα συμβολικά αγαθά αποκτούν διπλή υπόσταση, εμπορική και συμβολική, αφού η εμπορική αξία έχει κάποια σχετική ανεξαρτησία από τη συμβολική. Οι δε εκδότες κυμαίνονται ανάμεσα σε μια κυνική στάση και σε μια παράδοξη ανιδιοτέλεια.
Αυτή η εξέλιξη στη λογοτεχνική Γαλλία μετά το 1900 βάζει τέρμα στη “λογοτεχνική δόξα”, που έπαιρνε τη λογοτεχνία ως απλά υπάρχουσα, ανοίγοντας έτσι το πράσινο φως σε ένα παιγνίδι λογοτεχνικών παραλλαγών, αφού κανείς δε γνωρίζει τι είναι στο βάθος η λογοτεχνία. Από τότε πια, ο κάθε νεοεισερχόμενος συγγραφέας, που σέβεται την ιδιότητά του, οφείλει να ανερευνήσει αυτό το πεδίο των δυνατών ορισμών της λογοτεχνίας και να πάρει θέση. Έτσι στο εσωτερικό του κάθε λογοτεχνικού είδους υπάρχουν πολλά λογοτεχνικά κόμματα και αναπτύσσεται ένας τομέας πιο αυτόνομος, που είναι η αβανγκάρντ.

Αντίθετη είναι η διαχρονική εικόνα του Ελληνικού λογοτεχνικού πεδίου που παρουσιάσαμε πιο πάνω.
Η απουσία αυτονομίας στο πεδίο εξηγεί την απουσία αυτόνομων επιλογών των νεοεισερχόμενων συγγραφέων 1945-1993. Το γεγονός ότι κάθε δυνατή τοποθέτηση μέσα στο Ελληνικό λογοτεχνικό πεδίο είναι πολιτικά προσδιορισμένη, απέχει πολύ από του να θυμίζει το αυτόνομο εδώ και έναν αιώνα γαλλικό αντίστοιχό του. Όλα σχεδόν είναι προγραμματισμένα και όπου υπάρχει κάποια χαλάρωση, αυτό συμβαίνει, γιατί τελευταία λίγοι ενδιαφέρονται για την τύχη της ελλαδικής λογοτεχνικής παραγωγής. Συχνά οι ετοιμοπαράδοτες ξένες συνταγές έρχονται πακέτο και ο Έλληνας αναγνώστης που δεν ανήκει απευθείας στο γαλλόφωνο ή αγγλόφωνο κοινό αρκείται να παρακολουθεί φόρμες που στο εξωτερικό υπήρξαν λογοτεχνικά επεξεργασμένες καλλιτεχνικές αφαιρέσεις της πραγματικότητας που ζουν οι άνθρωποι εκεί. Αν υπάρξει λοιπόν ποτέ ένα τρίτο νόμπελ για συγγραφέα που ζει στην Ελλάδα, θα πρόκειται για γαλλόφωνο, ή αγγλόφωνο του εξωτερικού.
Παρακάτω δείχνουμε έναν βραχύ κατάλογο καίριων σταθμών της μη αυτόνομης ιστορίας του ελληνικού λογοτεχνικού πεδίου.
1948 : Το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου πλησιάζει, αλλά οι νικητές δε θα παραχωρήσουν αμνηστία στις χιλιάδες των νικημένων. Ο Σπύρος Μελάς με τις προσωπικές εμπαθείς επιθέσεις του κατηγορεί τον Πέτρο Χάρη, διευθυντή της επιθεώρησης Νέα Εστία, και το χαρακτηρίζει φραγκολεβαντίνο. Στο αισθητικό επίπεδο διακρίνει την ηθογραφία, την οποία και επικρίνει, από το μυθιστόρημα που έχει ως θέμα το έθνος. Κατηγορεί επίσης τον Ηλία Βενέζη, γιατί χαιρέτησε την έκδοση μετά τα Δεκεμβριανά της εφημερίδας Ριζοσπάστης, οργάνου του ΚΚΕ. Ακόμα ο Σπύρος Μελάς, εκπρόσωπος των οπαδών της άκρας δεξιάς, μέμφεται και τον Ευάγγελο Παπανούτσο, γιατί εισήγαγε στην Ελληνική κριτική μια κοσμοπολίτικη ιδεολογία προδίδοντας έτσι το εθνικό αίσθημα, θεμελιωμένο πάνω στο θαυμασμό των κλασικών προτύπων.
1952
Ίδρυση της επιθεώρησης Τα Νέα Ελληνικά από το Ρένο Αποστολίδη, μεγάλο αμφισβητία συγγραφέα, του οποίου την Πυραμίδα έχει επαινέσει και ο Γιάννης Κορδάτος. Ο Ρένος ασκεί οξεία κριτική εναντίον όλων των γνωστών συγγραφέων, γιατί κατά τη γνώμη του ο συγγραφέας που σε μια τέτοια εποχή συμβιβάζεται με την εξουσία δείχνει απουσία γενναιότητας, πράγμα που προκαλεί επίσης μείωση της λογοτεχνικής αξίας του έργου του. Με το πνεύμα αυτό επιτίθεται εναντίον του Ηλία Βενέζη, του Αντώνη Σαμαράκη, του Π. Σινόπουλου, του Γιώργου Θεοτοκά, του Πέτρου Χάρη και του Απόστολου Σαχίνη. Κατηγορεί εξάλλου αδιαλείπτως την Ομάδα των 12, γιατί κατά την άποψή του ασκεί αστυνόμευση της λογοτεχνικής παραγωγής.
1954
Η ίδρυση της επιθεώρησης Επιθεώρηση Τέχνης πραγματοποιείται και εκφράζει τις θέσεις της αριστεράς, και του ΚΚΕ, αλλά και κυρίως της ΕΔΑ. Αυτή η επιθεώρηση έπαιξε έναν αποφασιστικό ρόλο στην εξέλιξη της πνευματικής ζωής της Ελλάδας σε μια εποχή σκληρή για όλους τους ελεύθερους ανθρώπους.
1961
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αντίθεσης ανάμεσα στο πνεύμα της ανανέωσης της τέχνης και την προσήλωση στο δόγμα Ζντάνωφ: Ο Θαλής Δίζελος έρχεται σε αντίθεση με το Μ. Λυκιαρδόπουλο. Ο πρώτος κηρύσσεται υπέρ του φορμαλισμού, ενώ ο δεύτερος συντάσσεται με την ορθοδοξία του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Ο Δίζελος προτιμά η αντίσταση να ασκείται εναντίον του αστικού τρόπου ζωής, που μπορεί να κρύβεται κάτω από τη μοντέρνα τέχνη, ενώ ο Λυκιαρδόπουλος υπερασπίζει τη θέση ότι η αντίθεση πρέπει να αναπαριστάνεται κιόλας μέσα στη μορφή του σοσιαλιστικού ρεαλισμού.
1964
Νέα αντίθεση ξεσπά ανάμεσα στο Στρατή Τσίρκα και το Μάρκο Αυγέρη με αφορμή την έκδοση του Ακυβέρνητες πολιτείες. Ο Μάρκος Αυγέρης, υπερασπίζονται τη σοσιαλιστική ορθοδοξία υιοθετεί μια κριτική στάση απέναντι στην τριλογία του Τσίρκα, ενώ ο Δημήτρης Ραυτόπουλος και ο Γιάννης Καλιόρης παίρνουν το Μέρος του Τσίρκα.
1970 Εκδίδονται τα 18 Κείμενα. Η έκδοση είναι και λογοτεχνική, αλλά και πολιτική πράξη ελευθερίας.
1971 Οι συντηρητικοί και χουντικοί κύκλοι της Θεσσαλονίκης οδηγούν στο Δικαστήριο το περιοδικό ΤΡΑΜ. Μάρτυρες υπεράσπισης λίγοι άνθρωποι του πνεύματος, ανάμεσα στους οποίους ο Γ. Σαββίδης και ο Κ. Μητσάκης.
1976
Ο Γεώργιος Ράλλης, υπουργός της Εθνικής Παιδείας, περιστοιχισμένος από ένα επιτελείο μεταρρυθμιστών, αποφασίζει να πραγματοποιήσει τη γλωσσική μεταρρύθμιση, της οποίας η τόση καθυστέρηση είναι μάρτυρας του χαμηλού επιπέδου, που βρισκόταν το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα. Έτσι, οι κήρυκες της εισαγωγής της κοινής νέας Ελληνικής, κυρίως ο Ευάγγελος Παπανούτσος, ο Εμμανουήλ Κριαράς και ο Νίκος Πολίτης γίνονται οι πρωταγωνιστές της νέας εποχής του πολιτισμού. 1979
Το ΚΚΕ κριτικάρει τους “αμφισβητίες συγγραφείς”, γιατί “η αμφισβήτησή τους είναι μια πράξη αντιδραστική, που όμως κρύβεται μεθοδικά και γιατί με τον υπέρμετρο επαναστατισμό τους διαδίδουν μια παθητική απελπισία”.
Εξάλλου, όλοι οι άνθρωποι του πνεύματος που εργάζονται στα πλαίσια του ΚΚΕ αγωνίζονται με τα δημοσιεύματά τους εναντίον κάθε είδους μοντερνισμού. Σύμφωνα με την τοποθέτηση του ΚΚΕ, που την εκφράζει ο μυθιστοριογράφος Ζήσης Σκάρος, η ψευδής τέχνη οφείλει να είναι η συνισταμένη των κοινωνικών καθηκόντων μιας κοινωνίας. Βέβαια η εποχή που ο Γιάννης Κορδάτος τον επαινούσε ως τον καλύτερο έλληνα μυθιστοριογράφο έχει περάσει.
1982
Ο Μανώλης Αναγνωστάκης, ποιητής και πνευματικός οδηγός της ανανεωτικής αριστεράς, κατηγορεί τη λογοτεχνική πολιτική του ΚΚΕ και αρνείται να αντιμετωπίσει τα νεωτερικά έργα ως παρακμιακά. Πολλοί ανανεωτικοί αναγνωρίζουν το ρόλο της επιθυμίας πλάι στην επαναστατική πάλη. Ο Γιάννης Βαρβέρης εξαίρει το Δημήτρη Δούκαρη, πρώην διευθυντή της Επιθεώρησης Τέχνης, γιατί υπεράσπισε τα δικαιώματα της επιθυμίας απέναντι της επανάστασης στο περίφημό του ποίημα: “Ω Επανάσταση συγχώρεσέ με. Εγώ, είμαι σώμα και εσύ Ιδέα”.
Από την άλλη μεριά οι “υπερασπιστές της γλώσσας”, Οδυσσέας Ελύτης, Γιώργος Μπαμπινιώτης, Άρης Νικολαϊδης, Γιάννης Ντεγιάννης, Αριστόξενος Σκιαδάς, Ν. Γκίκας και Γιώργος Χειμωνάς ιδρύουν τον ΕΓΟ ( Ελληνικό Γλωσσικό Ομιλο) και δημοσιεύουν στην εφημερίδα ΑΥΓΗ και αλλού τη δήλωση που συνόδευε ως πράξη αντίστασης στη νέα γλωσσική μεταρρύθμιση την ίδρυση του ΕΓΟ.
Νέες επιθέσεις των πνευματικών εκπροσώπων του ΚΚΕ εναντίον της ιρρασιοναλιστικής λογοτεχνίας. Ο Γιώργος Μανιάτης καταγράφει με θλίψη την επανεμφάνιση των ιρρασιοναλιστικών θεωριών, όπως είναι η νιτσεϊκή. Ισχυρίζεται ότι η τέχνη καταφεύγει στον ονειρικό χώρο, διότι δήθεν είναι ο μόνος δυνατός χώρος της λογοτεχνικής δημιουργίας. Ο Μάριος Πλωρίτης ανταπαντά από τις στήλες της εφημερίδας Το Βήμα ειρωνεύεται το Γιώργο Μανιάτη στο όνομα της ελευθερίας του καλλιτέχνη.
1983
Οι ιδέες για το ποια κατεύθυνση πρέπει να πάρει το μυθιστόρημα για όσους συμπλέουν με την Καθημερινή ταξιδεύουν από την πνευματική μητρόπόλη του Παρισιού προς την Ελλάδα. Συγκεκριμένα ο Μανώλης Πράτσικας από το Παρίσι ενημερώνει τους αναγνώστες για τις νέες καλλιτεχνικές μόδες. Παρουσιάζει την αυτοονομαζόμενη νέα αντίθεση ανάμεσα στην τεχνοκρατία και τον ποιητικό λόγο. Επειδή, κατά τον Πράτσικα, η τεχνοκρατία καταργεί τον εξομολογητικό λόγο, η πεζογραφία οφείλει να καταφύγει στην έκφραση του άλογου και στην τεχνική του αντιμυθιστορήματος.
1983
Ανοιχτός διάλογος ανάμεσα στην Εκκλησία και μέρος της αριστεράς.
1984
Σύγκρουση ανάμεσα στη διανόηση του ΠΑΣΟΚ και του ευρύτερου αριστερού χώρου. Ο Αλέξης Ζήρας κριτικάρει το Μαρωνίτη, γιατί κατά τη γνώμη του έδωσε μια υποκειμενική ερμηνεία για το έργο πέντε ποιητών σε μια τηλεοπτική εκπομπή ( πρόκειται για τους Νάσο Βαγενά, Χρύσα Προκοπάκη, Μαρία Λαϊνά, Τζένη Μαστοράκη και Χριστόφορο Λιοντάκη). Ο Δημήτρης Μαρωνίτης απαντά στην επίθεση αυτή λίγες μέρες αργότερα. Και ο Κώστας Γαβρόγλου χαρακτηρίζει κάπως υπερβολικά τον Αλέξη Ζήρα.
3 Μαρτίου 1999.
Υπογράφεται ένα κοινό κείμενο με τίτλο “Ωρες ευθύνης για όλους”. 127 πανεπιστημιακοί, εκπρόσωιποι Τ Α., συγγραφείς, ποιητές, καλλιτέχνες, μηχανικοί και άλλοι επιστήμονες, επιχειρηματίες κσι επαγγελματίες μεταξύ άλλων επισημειώνουν :
“Οι ίδιοι πού έστησαν και πρώτιστα ευθύνονται για την περιπέτεια Οτσαλάν, προσπαθούν με θράσος να την αξιοποιήσουν για να αποσταθεροποιήσουν τη χώρα, να μας οδηγήσουν εκεί απ’ όπου πρέπει να απομακρυνθούμε ολοταχώς. Αυτοί συντονίζονται με ορισμένες αδιαφανείς στραγηγικές τον ΡΚΚ που, εκτός από τις επιπτώσεις στη χώρα, μπορούν να προκαλέσούν ζημιά οτον ίδιο τον κουρδικό λαό. Ο πατριωτισμός δεν ταυτίζεται με την πολεμοκαπηλία και τον εθνικισμό, απαιτεί ενδυνάμωση της Ελλάδας και δεν πρέπει να επιτραπεί σε κανένα να ανακόψει την ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής προοπτικής της χώρας, που είναι η πιο κρίσιμη σήμερα επιλογή. Η προσπάθεια εξωθεσμικών παραγόντων μηχανισμών να υποκαταστήσούν την κυβέρνηση στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής στρέφεται ευθέως εναντίον της Δημοκρατίας. Πρέπει να απαιτηθεί η τήρηση των στοιχειωδών αρχών τον Δικαίου και της Δημοκρατίας στην επικείμενη δίκη τον Οτσαλάν και η ευρωπαϊκή κοινότητα να αντιμετωπίσει με μεγαλύτερο σθένος το έλλειμμα δημοκρατίας στην Τουρκία. Η Ελλάδα πρέπει να αποκρούει τις επεκτατικές ενέργειες της Άγκυρας, αλλά δεν έχει τίποτε να κερδίσει από μια στρατηγική σύγκρούση που επιδιώκουν ανεγκέφαλοι εθνικιστικοί κύκλοι. Παράλληλα πρέπει να αποκρουστούν αδιέξοδες λογικές που υπαγορεύονται από αντιπολιτευτικές-εσωκομματικές σκοπιμότητες.”
Στους 127 πολίτες πού υπογράφουν περιλαμβάνονται οι: Ν. Αλιβιζάτος (πανεπιστημιακός), Σωτ. Βαλντέν (Ευρωπαϊκή Επιτροπή), Β. Βασιλικός (συγγραφέας), Ρέα Γαλανάκη (συγγραφέας), Βαγγ. Γκούφας (θεατρ. συγγραφέας), Ν. Δήμου (συγγραφέας), Φιλ. Δρακονταειδής (συγγραφέας), Τ. Εμμανονήλ (ηθοποιός), Σαρ. Ζαραμπούκα (συγγραφέας), Αλκη Ζέη (συγγραφέας), Μυρσίνη Ζορμπά (πολ. επωττήμων), Θόδωρος (γλύπτης), Ιακ. Καμπανέλλης (συγγραφέας), Β. Καραποστόλης (πανεπιστημιακός), Αντ. Καρκαγιάννης (δημοσιογράφος), Δημοσθ. Κοκκινίδης (ξωγράφος), Γ. Κοτανίδης (ηθοποιός), Μάγδα Κοτζιά (εκδότρια.), Δημοσθ. Κούρτοβικ (συγγραφέας), Κ. Κουτσομύτης (σκηνοθέτης), Νικ. Πονηράκης (δημοσιογράφος), Θαν, Λίποβατς (πανεπιστημιακός), Γ. Μανιώτης (συγγραφέας), Δημ. Μαρωνίτης (πανεπιστημιακός), Ν.Μουζέλης (πανεπιστημιακός), Κ.Μουρσελάς (συγγραφέας), Στεφ. Παπαγεωργίου (πανεπιστημιακός), Λευτέρης Παπαδόπουλος (στιχουργός), Τίτος Πατρίκιος (ποιητής), Μαρία Πίνιον-Καλή (γιατρός), Σπ. Πλασκοβίτης (συγγραφέας), Διδώ Σωτηρίου (συγγραφέας), Γιαν. Τζανετάκος (δημοσιογράφος), Κ Τσουκαλάς (πανεπισιημιακός), Αργ. Φατούρος (πανεπιστημιακός), Χρ. Χωμενίδης (συγγραφέας).
Οπως και αν διαβαστούν οι παραπάνω λίστες έχουν την ίδια βαθιά δομή, που συγγενεύει με τον κοινό καθημερινό λόγο, που χαρακτηρίζει την ελληνική κοινωνική ζωή. Και βλέπουμε ότι η θεμελιώδης κάθε φορά αντίθεση εξαφανίζει κάθε προσπάθεια για να εκφραστούν όλες οι βαθύτερες ερμηνείες ελεύθερα. Η αρχαία αγορά που ήταν η αληθινή βάση της δημιουργίας των μεγάλων έργων λείπει από τη σημερινή Αθήνα.

Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΛΟΙΠΟΝ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΥΘΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑς ΔΕΝ ΕΞΑΝΤΛΕΙΤΑΙ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ

Κατά την υπόθεσή μας οι Έλληνες λογοτέχνες επηρεάζονται και προστατεύονται από τα πολιτικά κόμματα, παρά τις δηλώσεις τους. Ακόμη και εκείνοι, που δεν συνέπλευσαν ποτέ με κάποια πολιτική ή θεσμική οργάνωση, προσδιορίζονται από τέτοιες οργανώσεις. Ειδικότερα, μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα το 1974, τα πολιτικά κόμματα ενδιαφέρθηκαν σφόδρα για να πετύχουν τη συμπάθεια των λογοτεχνών και των καλλιτεχνών. Αυτό το ενδιαφέρον εντείνεται μετά το 1981, έτος νίκης του Πασόκ στις βουλευτικές εκλογές. Συνεπώς, ο τρόπος ανάδειξης των επώνυμων λογοτεχνών περνάει και μέσα από τις κομματικές οργανώσεις, Όταν με την πάροδο του χρόνου οι νεοεισερχόμενοι στο λογοτεχνικό χώρο συγγραφείς βλέπουν ότι δεν είναι ηθικό να βάζουν πάντα ως μεσάζοντα για να εκφραστούν λογοτεχνικά το Πασόκ, το ΚΚΕεσ., ΝΔ το ΚΚΕ , αντιδρούν επίσης με την αμφισβήτηση. Με την έννοια αυτή μπορούμε να κατανοήσουμε την αγανάκτηση του Παπαχρήστου, της Μάρως Δούκα, του Δεληολάνη, του Σαραντόπουλου και πολλών άλλων εναντίον των κατώτερων στελεχών των κομμάτων, που καπηλεύονται τις ιδέες, για να ασκούν τη μικρή τους εξουσία.
Συνεπώς, σύμφωνα και με τα παραπάνω, έχει διαπιστωθεί ότι στα ελληνικά λογοτεχνικά πράγματα η λειτουργία του λογοτεχνικού πεδίου προσδιορίζεται από παράγοντες, που δεν τους προβλέπει η θεωρία του λογοτεχνικού πεδίου των Bourdieu και Dubois, δηλαδή από την κρατική, κομματική και εκκλησιαστική εξάρτηση της λογοτεχνίας. Αλλά έντονη είναι και η αγγλοσαξονική, γερμανική και γαλλική επιρροή. Εδώ παραπέμπουμε τον αναγνώστη στην πιο πάνω έκθεσή μας για το ελληνικό λογοτεχνικό πεδίο. Ειδικά, στην σύγχρονη λογοτεχνική μας παραγωγή, εντοπίσαμε τη σπουδαιότητα των δύο νέων παραγόντων: του νέου κοινού και των χορηγιών του Ιδρύματος FORD. Γιατί, ναι μεν το χαρακτηριστικό του συμπλέγματος παραγόντων, του οποίου μέρος αποτελεί η δοσμένη αφηγηματική παραγωγή, είναι η ταυτόχρονη ανάδυση της νέας κατάστασης, της εξέλιξης του κοινωνικού συστήματος με κυριαρχία των ομάδων πίεσης, η φύση του αναγνωστικού κοινού αποτελούμενου από νέου τύπου διανοουμένους, οι συνθήκες μέσα στο λογοτεχνικό πεδίο και οι νέες κατευθύνσεις στη λογοεχνία και τη γλωσσολογία. Αλλά σε τελευταία ανάλυση όλα τα άλλα ανάγονται στην κοινωνική και πνευματική κατάσταση των ελλήνων διανοουμένων, που είναι οι συγγραφείς και οι αναγνώστες της εξεταζόμενης λογοτεχνίας στη δοσμένη περίοδο. Έτσι οι έρευνές μας έδειξαν ότι οι δομικές αλλαγές στην αμφισβητησιακή λογοτεχνία δεν οφείλονταν στην αλλαγή των γενεών κατά τη δοσμένη περίοδο, αφού η διαδοχή των γενεών είναι κάτι που χαρακτηρίζει κάθε χρονική περίοδο, χωρίς ωστόσο να προκαλεί ανατρεπτικές αλλαγές. Η επιπόλαιη και χρήσιμη για την εκδοτική βιομηχανία υπόθεση για το ρόλο της διαδοχής των γενεών στη λογοτεχνική ανανέωση προέρχεται από την ανθρωπολογική επιστήμη που διδάσκει μια διάκριση των ανθρώπινων ομάδων ανάλογα με τις ηλικίες. Φαίνεται ωστόσο ότι ναι μεν υπήρχε στους πρωτόγονους πολιτισμούς τελετουργικό που ταξινομούσε τους ανθρώπους ανάλογα με την ηλικία και συνόδευε το πέρασμα από τη μια ηλικία στην άλλη με διαβατήριες μυητικές δοκιμασίες , αλλά κάτι τέτοιο δε συμβαίνει στον αιώνα μας. Παράλληλα διαπιστώσαμε ότι η πληθώρα των εκδόσεων σουρρεαλιστικών κειμένων, η ενημέρωση του Ελληνικού αναγνωστικού κοινού για το αντεργκράουντ και για τη σύγχρονη ευρωπαϊκή λογοτεχνία δεν είναι παράγοντας που βαραίνει με τρόπο ιδιαίτερο πάνω στην εξέλιξη της δοσμένης λογοτεχνίας, διότι η επίδρασή των παραγόντων αυτών παραμένει η ίδια για όλη την εξεταζόμενη περίοδο, ενώ η εξεταζόμενη λογοτεχνική παραγωγή διαφοροποιείται χρόνο με το χρόνο, ιδίως όταν περνάμε από τα κείμενα που δημοσιεύτηκαν κατά τη φάση 1970-1982 στα κείμενα που εμφανίζονται κατά τη φάση 1982-1993. Η υπόθεσή μας είναι ότι περισσότερο από κάθε άλλο παράγοντα είναι η κοινωνική κατάσταση των νέων ελλήνων διανοουμένων που βρίσκεται στην πηγή της αμφισβήτησής τους. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, η αμφισβητησιακή λογοτεχνία αναδεικνύει μια έριδα ανάμεσα στους παλιούς και στους μοντέρνους. Το ίδιο γεγονός εκφράζεται ως μια αμφισβήτηση του ίδιου του λογοτεχνικού θεσμού. Οι μεταλογοτεχνικές παρεμβάσεις που χρωματίζουν τα σχολιαζόμενα έργα, όπως η ειρωνεία και το “σχήμα της αβύσσου” δείχνουν ότι αυτή τη φορά για μια σειρά αιτίων η ανανεωτική λογοτεχνία βρίσκεται σε μια αμφίβόλη κατάσταση, διότι από τη μια οι συγγραφείς του παρελθόντος δεν αποτελούν εμπόδιο, αφού έχουν πάψει οι περισσότεροι να γράφουν εξαιτίας της δικτατορίας, και από την άλλη το λογοτεχνικό κενό που σχηματίστηκε καλύπτεται από ένα ρεύμα σοσιαλιστικής έμπνευσης και στραμμένο προς τη λαϊκή κουλτούρα και από μια παραγωγή τύπου σοσιαλιστικού ρεαλισμού του είκοσι, που επαναλαμβάνει θέματα παλιά ευνοούμενα από το κομμουνιστικό κόμμα.

Εξάλλου, στη φάση αυτή της ελληνικής ιστορίας, η αναλυόμενη λογοτεχνία δεν αφορά μόνο τις λογοτεχνικές ελίτ, προοδευτικές και συντηρητικές, αλλά πρόκειται για εκδήλωση που επηρεάζεται από ένα γενικότερο κοινωνικό ρεύμα, ένα κίνημα λαϊκό στην Ελληνική κοινωνία.

Ήταν από την έρευνα αναγκαίο να ενσωματώσουμε την υλικότητα των συγκρούσεων των προερχόμενων από τις διαφορές των συμφερόντων, το πολύπλοκο των σχέσεων του υποκειμενικού και του αντικειμενικού χαρακτήρα της κοινωνικής πρακτικής και τη σύγκριση ανάμεσα στις διαπιστωμένες μεταβολές των πνευματικών μορφών της δοσμένης περιόδου και στις μορφές της κοινωνικής δραστηριότητας, με στόχο να κατασκευάσουμε ορισμένες τυπολογίες.
Εκείνο που συμβαίνει στο βάθος είναι ότι πολλοί νέοι Έλληνες διανοούμενοι της αμφισβήτησης μέσω της γραφής τους κριτικάρουν ταυτόχρονα τη γλώσσα της νέας “ηγεμονίας” του λογοτεχνικού πεδίου και εκείνη της καθημερινής κουλτούρας.
Συνεπώς η έκρηξη των λογοτεχνικών τεχνοτροπιών μετά το 1970 δεν μπορεί να εξηγηθεί αποκλειστικά με τους ειδικούς νόμους, με την ιδιαίτερη ιστορία του λογοτεχνικού πεδίου. Γιατί παρά την μέχρι τότε πορεία του ελληνικού μυθιστορήματος, μετά από το χρονικό αυτό όριο το ελληνικό μυθιστόρημα προτείνει τη δυνατότητα των διαφορετικών γραφών που κτυπούν το ρεαλισμό.
Αν όμως ίσχυε η λογική της ειδικής ιστορίας του λογοτεχνικού πεδίου του Bourdieu, τότε θάπρεπε να συνεχιστεί μετά τη χούντα η στρατευμένη ρεαλιστική λογοτεχνία.

“ΕΥΡΩΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ” ΒΡΥΞΕΛΛΩΝ ΓΙΑ ΑΝΑΞΙΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠ. ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Η Ευρώπη και το αρχαιοελληνικό μοντέλο

Οροι στο γαλλικό μου βιβλίο

INDEX

Σημείωση : Οι παρακάτω όροι έχουν χρησιμοποιηθεί στο γαλλικό μου βιβλίο, που μπορεί κανείς να το δει σ’ αυτήν την ιστοσελίδα. Όσο καιρό εργαζόμουν στα ελληνικά σχολεία του Βελγίου, αποφάσισα να συνθέσω μια μελέτη για το μυθιστόρημα μετά το 1970 μέχρι και το 1993 και να την υποβάλω στο Πανεπιστήμιο της Λιέγης, όπου δίδασκε ο καθηγητής Jacques Dubois κοινωνιολογία της λογοτεχνίας μέσα από το βιβλίο του L’ institution litteraire.
Το κίνητρό μου να απευθυνθώ στον κ. Dubois ήταν διπλό : από τη μια ένιωθα μια συναισθηματική και ιδεολογική συγγένεια για αυτό που ξέραμε στην Ελλάδα ως Κοινωνιολογία της Λογοτεχνίας. Θέλεις το βιβλίο του Λούκατς για το ρεαλισμό, που το διάβαζα συνέχεια από το 1958 και έπειτα, θέλεις η Επιθεώρηση Τέχνης, που την έφερνε στο σπίτι ο πατέρας μου μαζί με τη Νέα Εστία, όλα αυτά με έστρεψαν στην έδρα του κ. Ντυμπουά και όχι στον Jean Marie Klinkenberg, του οποίου παρακολούθησα τα μαθήματα για το SENS RHETORIQUE και ο οποίος φαινόταν πολύ πιο σταθερός.
Δεύτερο κίνητρο ήταν να μαζέψω περισσότερα προσόντα, ώστε να μην μπορεί η Διεύθυνση Εκπαίδευσης Ελληνοπαίδων εξωτερικού να μου αρνηθεί τις επίζηλες θέσεις, που διεκδικούσα. Δεν είχα καμιά διάθεση να σπαταλήσω το χρόνο μου, για να γίνω καθηγητής πανεπιστημίου στο εξωτερικό.
Αυτά τα είχα πει στον κ. Ντυμπουά, ο οποίος ήταν θετικός μέχρι το 1995. Ομως την Άνοιξη του 1996, όταν του παρουσίασα τυπωμένο ένα διορθωμένο αντίγραφο της έργασίας μου, μου πρόβαλε την άρνησή του. Μου είπε ότι και να έφευγα από το Βέλγιο, αφού η απόσπασή μου έληγε, θα μπορούσα να συνεχίσω να επεξεργάζομαι το δοκίμιό μου. Εγώ βέβαια δεν επιθυμούσα κάτι τέτοιο, δεν επιδίωκα καν ένα δίπλωμα πια και πήγα και κατέθεσα το βιβλίο μου στη γραμματεία.
Παράλληλα υπήρξαν και παρεμβάσεις και εκ μέρους ελληνικών παραγόντων. Το ωραίο είναι ότι το Πανεπιστήμιο της Λιέγης προέβη ουσιαστικά σε μια διοικητική πράξη, δεν έκρινε στο βάθος τη μελέτη μου. Δεν μπορούσε άλλωστε να το κάνει, αφού ο κ. Ντυμπουά δεν ήξερε κοινωνιολογία, ούτε Ντυρκέμ, ούτε Βέμπερ, ούτε Αμερικάνους, ούτε ιντεριαξιονισμό, ούτε κοινωνική ψυχολογία..
Ετσι ο JACQUES DUBOIS άλλαξε στάση και δήλωσε ότι δε συνεχίζει να διευθύνει την εργασία μου. Πρότεινε δε να αναλάβει την παρακολούθηση ο André Deisser και αυτό την τελευταία στιγμή. Το κίνητρό τους ήταν να κατοχυρώσουν τη θέση του κ. Ντεισσέρ στο Πανεπιστήμιο και να μην υπήρχε ανταγωνιστής. Αυτό δηλώνει η εσπευσμένη αποδοχή εκ μέρους του Πανεπιστημίου της Λιέγης μιας διδακτορικής διατριβής του κ. Ντεισσέρ, που ώς τότε ήταν απλός καθηγητής λυκείου. Την όλη υπόθεση σιγοντάριζε η επίσημη ελληνική πλευρά. Ενδεικτικό είναι ότι στα τέλη της δεκαετίας του ’90 η ΕΡΤ παρουσίασε το προφίλ του κ. Ντεισσέρ στα κρατικά κανάλια.
Τέλος, εγώ, ερχόμενος στην Αθήνα, έλαβα υπόψη τις διορθώσεις που μου είχαν προτείνει στο jury του 1996 και υπέβαλα ένα νέο κείμενο διορθωμένο, το 1997, μολονότι δε χρειαζόμουν ένα δεύτερο διδακτορικό.
Για μεγαλύτερη δήθεν αντικειμενικότητα το Πανεπιστήμιο Λιέγης κάλεσε και τον Γάλλο καθηγητή, Ανρί Τοννέ, ο οποίος όμως, όπως το δηλώνει ο ίδιος σε επιστολή του, δε γνωρίζει καθόλου από κοινωνιολογία της λογοτεχνίας και είναι απλά γραμματολόγος.
Παραδίδω το γαλλικό αυτό βιβλίο διορθωμένο σε κοινή θέα και μπορεί ο κάθε ειδικός να το δει. Αν το βιβλίο υποβαλλόταν στη Γαλλία, τώρα θα θεωρούνταν πρωτοποριακό. Αλλά στο Βέλγιο είναι φαίνεται αλλιώς.

Αντίθετα συνέβη με το διδακτορικό του κ. Γ. Βέλτσου. Μολονότι ο καθηγητής του Ν. Πουλαντζάς δε συμφωνούσε με τις θέσεις του κ. Βέλτσου, που έτειναν προς ένα μυστικισμό της γλώσσας ως ενέργειας, παρόλα αυτά του έδωσε το Τυπωθήτω.

Βλ ανάλογα στοιχεία στο λήμμα Ambassadeur εδώ, σ’αυτή την ιστοσελίδα.

bourbier, 154 2
illocutoires, 124 2
intradiégétique, 166 2
principe de répétitivité esthétique, 173 2
« je », « nous » du locuteur, 26 2
abstraction du néant-substantiel., 144 2
accumulation, 105 2
acte de parole, 119 2
ADLER, 79, 214 2
alchimiste, 101 2
aliénation de l’humanité, 94 2
allégorie, 174 2
allocentrique, 134 2
amitié des pauvres, 87 2
anarchisme linguistique, 115 2
ANDLER, 84 2
anthropologie, 102, 173 2
Apokopos » de BERGADIS, 85 2
apolitiques, 42 2
Apollonios o Rodios, 95 2
Apostolakis, 105 2
Apostolidis, 57, 74 2
archétypales, 174 2
ARGYRIOU, 47 2
ARISTINOS, 47 2
aspect cognitif, 8 2
aspect esthétique, 8 2
aspect fonctionnel et éthique, 8 2
assimilation artistique de la réalité, 167 2
assujettissement linéaire, 123 2
Attali, 69 2
AUERBACH, 90 3
BAKHTINE, 62, 114, 115, 116 3
behavoriste, 116 3
Bell, 72 3
Bergson, 154 3
besoins littéraires du public, 10 3
Bottomore, 16, 181 3
bourbier, 87 3
BOURDIEU, 5, 135 3
bourse, 57 3
cénacle des « Douze », 50 3
cénacles, 58 3
changements corrélatifs, 11 3
chanson de Milionis, 105 3
Chatzidakis, 67 3
chevauchement des mots de diverses sensations dans le même paragraphe, 123 3
choix opéré par le personnage, 173 3
CHOMSKY, 12, 55 3
civilisation helléno-chrétienne, 30 3
COHEN, 179 3
COLLEYN, 185 3
communauté apparente, 118 3
communautés traditionnelles, 124 3
communication émotive, 124 3
communication médiatisée, 41 3
communication phatique, 124 3
communication syntactique ou conceptuelle, 124 3
compromissions, 48 3
compulogique, 84 3
conflit entre cultures, 9 4
confusion des différentes fonctions du discours, 166 4
connexion de la contestation politique et culturelle., 15 4
conquête d’une nouvelle conscience, 173 4
conscience d’appartenance à une classe, 118 4
contestation, 69, 70 4
contestation littéraire, 47 4
contradictions internes, 168 4
convention, 173 4
corpus, 17 4
couple des valeurs de l’honneur et du déshonneur, 150 4
Crise de la culture, 69 4
croisement de deux esprits, 173 4
culte de la Dame, 103 4
culture des masses, 65 4
Dada, 16 4
Damianakos, 35 4
Dante, 102 4
Dean Moriarty, 104 4
DEBOR, 191 4
décadence., 8 4
décalage entre rêve et réalité, 70 4
Décret Législatif 1108/1942, 56 4
DELIOLANIS, 98, 99, 131, 134, 153 4
Des Esseintes, 82 4
Descartes, 174 4
descente aux Enfers, 154 4
descente aux Enfers de Dante, 85 4
désidéologisation, 70 4
deux « présents », 26 4
deux histoires, 87 4
déviance littéraire, 47 4
déviant., 23 4
dialectique des sentiments, 203 4
Dieu, 87 4
dimension représentative, 73 4
discordances, 8 4
discours individualisés, 115 5
discours poétique, 116 5
domaine de fait, 10 5
domaine nocturne, 102 5
DUMAZEDIER, 69 5
DUPRIEZ, 85, 163 5
DURAND, 103, 173, 174 5
écart, 73 5
échantillon, 17 5
échantillon qualitatif, 9 5
ECO, 6, 183 5
Ecole Ford, 57 5
écrits moraux et philosophiques, 115 5
éditeur, 52 5
effets provoqués par les symboles, 118 5
Eliade, 96 5
Eliot, 161, 168 5
élitaires, 16 5
emblème, 174 5
emblème de la culture, 173 5
emploi du passé, 134 5
en tant qu’unités, 7 5
énoncé direct, 134 5
énonciation monologique, 115 5
enquête de EKKE, 31 5
équation, 173 5
esprit de corps, 30 5
essence, 82 5
ethnométhodologie, 119 5
étude génétique, 189 5
examen d’un genre littéraire, 12 5
examen multiple, 10 5
examiner les différences, 12 5
expressionnisme, 106 5
expressionnistes, 168 5
extra-diégétique, 167 5
fait à la fois social et littéraire., 9 5
faits communicatifs, 12 6
famille autoritaire, 69 6
famille fermée, 118 6
fantasme, 174 6
FARBER, 78 6
figure des ténèbres, 82 6
filotimo , 90 6
FISHMAN, 119, 120, 124 6
Fondation Ford, 56 6
Ford Foundation, 24, 57 6
formalismes, 120 6
formules langagières utilisées par les couches supérieures, 118 6
Foucault, 71 6
FRYE, 188 6
futur » du héros, 136 6
genre narratif, 73 6
Gerard Genette, 186 6
GIZELIS, 9, 105, 124, 202, 205 6
GOLDMANN, 190 6
Grammata ke Technes, 61 6
Gramsci, 90 6
Groupe de combinaisons , 85, 133 6
GUDET, 188, 219 6
GUENON, 154 6
GUIRAUD, 124 6
hégémonie, 16 6
hégémonie culturelle, 90 6
HEIDEGGER, 79, 94, 178, 200, 219 6
hérésie, 103 6
Hermas, 102 6
HERPIN, 58 6
histoire de l’esprit, 187 6
honneur (filotimo), 150 6
Husserl, 154 6
Huysmans, 82 7
hybride, 114 7
Identifiée avec l’idéologie, 189 7
Idéodromio, 16 7
idéologie technocratique, 118 7
idéologoumènes, 42 7
Iliade, 154 7
images de rêverie, 89 7
images nocturnes, 174 7
in vitro, 94 7
index librorum prohibitorum, 56 7
index,, 173 7
individualisme, 42 7
institution littéraire, 59 7
intentio auctoris, 6 7
intentio lectoris., 6 7
intentio operis, 6 7
interclasse, 164 7
intériorisation des modèles culturels communs, 128 7
intervention « métalinguistique », 115 7
intrigue., 166 7
Ioanou, 54 7
ironie, 119 7
ironique, 120 7
ISER, 111, 173 7
isotopie,, 75 7
JACOBSON, 86, 173, 183, 194 7
jeu du téléphone cassé, 106 7
jeu sans règles, 98 7
jugement esthétique, 182 7
kaléidoscope et une explosion des temps, 134 7
KALIORIS, 63, 115 7
KANT, 81 7
KAPSOMENOS, 37, 68 7
KARIPIDIS, 48, 59 7
katharévousa, 120 7
Katos, 54, 55 7
Kedros, 54 7
KEKHAGIOGLOU, 68 7
Kerouac, 104, 106 8
KIOURTSAKIS, 112 8
kleftiko, 105 8
KLINKENBERG, 26, 75, 76, 112 8
KOKKOTAS, 30 8
Kuhn, 35 8
La poste , 42 8
Lacopoulos, 41 8
LAJUGIE, 185 8
langage quotidien, 59, 65, 129 8
langue comme substance, 167 8
le « Pasteur, 102 8
le temps et l’espace suspendus, 136 8
LEFEBVRE, 115 8
LEVI-STRAUSS, 185 8
LEVI-STRAUSS, 179, 186 8
Lévi-Strauss, 68 8
littérature « sémantique, 116 8
livre politique, 42 8
livres se référant à l’occultisme, 42 8
Loi 509, 56 8
loi de l’unité des styles, 26 8
loi de la priorité du bon sur le mauvais, 26 8
loi du vraisemblable, 26 8
Lowry, 58 8
LUCACS, 190 8
Lyotard, 72 8
MAISTRE, 136, 198 8
marginal, 151 8
Maronitis, 54, 66 8
médiations, 114 8
Mélange de la rêverie et de la réalité, 87 8
mélange du discours poétique et de la prose narrative, 167 8
mémoire collective, 12 8
Merkouri, 58 8
métalinguistique, 162 8
métamodernisme, 70 9
métamorphose, 12 9
mettre de l’ordre aux faits, 94 9
minorité, 69 9
MISTRIOTIS, 132 9
MITRAS, 18, 25, 56, 233 9
modernistes, 118 9
moi parlant, 123 9
MOULOUD, 62 9
mouvements sociaux, 25 9
moyen terme, 15 9
MUKAROVSKY, 184 9
multiplication des émotions, 134 9
Murey, 9, 118 9
narrateur parle sans passer par le système des pronoms, 124 9
narration directe, 114 9
narration orale, 114 9
nationalisme, 66 9
naturalisme, 97 9
naturalisme magique, 100 9
négation absolue des institutions, 70 9
négativité, 119 9
néolibéralisme, 42 9
neutraliser un à un les facteurs, 11 9
ni conception du monde, 8 9
nihiliste, 71 9
nominalisme de la vie quotidienne, 118 9
noms propres, 129 9
nunégocentrique, 134 9
O’Connor, 70 9
objets esthétiques, 12 9
objet-valeur, 167 9
On the road, 104 9
opinion publique grecque, 70 9
optique interactionniste, 83, 119 9
organisation paradigmatique, 167 9
Organisations politiques de la jeunesse, 145 9
Oulipo, 84, 223 9
P.C, 68, 85, 92, 93 9
Pairis, 154 9
Païris, 104, 118 9
Pali, 22, 23 9
paliozoi, 154 10
Panderma, 59 10
PAPANDREOU, 65 10
PAPANOUTSOS, 138, 179, 182 10
partis politiques, 66 10
Pascal, 131, 223 10
PASOK, 201 10
passé de l’histoire, 134 10
passent d’une langue à l’autre, 119 10
PECKHAM, 158 10
PEIRCE, 84, 183 10
Penckham, 158 10
perspective, 166 10
phrases équationnelles, 173 10
place prépondérante du langage, 114 10
Platon, 78, 86 10
PLEKHANOV, 189 10
pluralisme culturel, 54 10
point zéro du narrateur, 134 10
Politechnio, 101 10
politisation du roman grec, 49 10
Polytechnio, 90 10
populisme, 65 10
POULANZAS, 70 10
pouvoir symbolique, 34 10
prépondérance de leur côté sémantique, 73 10
préscientifique, 165 10
Pretenderis, 145 10
principe de l’identité, 124 10
principe de la ressemblance, 124 10
principe de minimax, 131 10
prix, 56 10
problèmes de l’angoisse, 25 10
profane, 101, 154 10
Propp, 68, 184 10
Proust, 154 10
pulsion biologique de repétitivité , 173 10
réalisme, 89 10
réalité englobant les phénomènes inconnus, 168 10
réalité est non familière, 123 10
récit, 134 10
récit comme espace, 173 10
récit dans le récit, 167 10
récit enchâssé, 167 11
réductionnisme 11
éviter le, 17 11
règle de vingt quatre heures, 26 11
règles du jeu., 111 11
REICHERT, 158 11
relations de dignité, 8 11
représentations, 114 11
réseau de positions sociales, 128 11
rêves, 167 11
révolution psychique, 174 11
Richards, 124 11
Rime douloureuse vers Adès de PIKATOROS, Ioannis., 85 11
Ritsos, 57 11
sans médiateurs, 123 11
SAPORTA, 161 11
Sarantopoulos, 24, 52, 107, 118, 124, 134, 151, 154, 208 11
SAUNIER, 105, 187, 225 11
Saussure, 129 11
SAVIDIS, 58 11
schizophrénie, 70 11
SCHMIDT, 82 11
Seferis, 161 11
séparation du destinataire et de l’histoire, 26 11
SHKLOVSKY, 182 11
signes de discrimination, 118 11
similarité imposée sur la contiguïté, 173 11
Simitis, 65 11
SIMON, 188, 225 11
simultanéité du temps, 123 11
situations évoquées, 119 11
Skhlovsky, 182 11
Socialisme et civilisation, 69 11
socio-structurel, 154 11
SONTAG, 80 11
sophistes, 129 11
spéculative, 182 11
Spinoza, 138 11
structure délibérément amorphe, 116 11
style des prières, 125 11
style indirect libre, 119 12
stylisation, 114 12
substance, 124 12
Sycoutris, 207 12
symbole d’ambiguïté, 173 12
symbole refroidi, 174 12
symboles centrés sur la « civilisation helléno-chrétienne, 8 synesthésie souhaitable, 123 12
système scolaire grec, 69 12
tactiques et stratégies, 111 12
temporalité double, 26, 134 12
temps, 134 12
temps du récit, 173 12
temps vécu, retournable, pas linéaire, 134 12
tendance commune, 8 12
TERLEXIS, 158, 226 12
thématisation des vécus douloureux, 154 12
théorie de bruits, 84 12
théorie de l’art, 182 12
théorie de probabilités, 85 12
Tisias, disciple de Corax, 132 12
TODOROV, 186 12
TOURAINE, 34 12
tournant vers le conservatisme, 41 12
TSATSOS, 69 12
Tsatsos Dimitris, 68 12
Tsougiopoulos, 15, 31, 34, 38 12
Tzvetan Todorov, 186 12
Underground, 70 12
UNESCO, 124 12
unificateur, 30 12
unités successives et indépendantes, 116 12
Valaoritis, 22, 23, 25, 59, 61, 71 12
Valaorits, 23 12
valeur esthétique, 73 12
Vasilikos, 47 12
Veltsos, 59, 61, 70, 179 12
verbalisme politique, 42 12
VEZIN, 87, 154 12
vie comme oeuvre d’art , 69 12
vie conjugale contre les évasions du rêve, 168 12
volontarisme de sorcière, 82 12
Woolf, 23 13
XANTHOULIS, 47 13
XENAKIS, 84, 129 13
ZERAFFA, 96 13
Zéraffa, 96 13
ZIRAS, 18, 47, 50, 116, 234 13
ZORAS, 85, 228 13

ΔIAΜΑΡΤΥΡΙΑ ΠΡΟΣ ΟΛΜΕ ΓΙΑ ΑΝΑΞΙΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΑΝΑΠΑΝΤΗΤΗ

Σχόλιο σημερινό : Αν επρόκειτο για συνυποψηφίους μου, των οποίων τα προσόντα διέφεραν ποσοτικά από τα δικά μου, δε θα το μνημόνευα καν. Αλλά εδώ το πράγμα διαφέρει, γιατί ο συνυποψήφιός μου δεν πληρούσε καν τον όρο της γνώσης της γαλλικής γλώσσας, που ήταν όρος sine qua non της προκήρυξης εκείνου του διαγωνισμού.

Προς την ΟΛΜΕ      Δευτέρα, 1 Ιουνίου 1998

Σας έχω ήδη στείλει τη διαμαρτυρία αυτή.

Επιμένω και επανέρχομαι, γιατί σχετίζεται με τα τρέχοντα προβλήματα του κλάδου.

Ζητώ να γίνει καταγγελία στο Υπουργείο, και δεν έχω να κερδίσω τίποτα. Ισως μάλιστα ο λόγος που χάνω ακόμα και σήμερα είναι, γιατί για μένα ο συνδικαλισμός είναι και προσωπική φιλοσοφία.

ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΔΥΟ ΚΡΙΣΕΙΣ

  1.     ΓΙΑ ΘΕΣΕΙΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ
  2.     ΓΙΑ ΘΕΣΕΙΣ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ.
  3.     ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΔΥΟ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΔΙΚΙΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΞΕΡΟΥΜΕ. Ο ΒΑΘΜΟΛΟΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΕ 25 ΣΗΜΕΡΑ ΑΠΕΧΕΙ ΠΕΝΤΕ ΕΤΗ ΦΩΤΟΣ ΑΠΟ ΜΕΝΑ. ΣΥΓΧΩΡΕΙΣΤΕ ΤΟΝ ΙΣΧΥΡΙΣΜΟ, ΑΛΛΑ ΑΝ ΔΕΝ ΤΟ ΚΑΝΩ ΕΓΩ, ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΕΙ ΣΗΜΕΡΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ, ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ;
  4.     ΕΧΕΤΕ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΝΑ ΑΣΧΟΛΗΘΕΙΤΕ ΜΕ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ. ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΤΑΞΙΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ. ΑΝ ΛΕΤΕ ΟΧΙ, ΑΣ ΤΙΣ ΑΦΗΣΟΥΜΕ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΗΣ ΑΡΧΟΥΣΑΣ ΤΑΞΗΣ, ΕΧΕΤΕ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΝΑ ΜΟΥ ΤΟ ΔΗΛΩΣΕΤΕ. ΔΕ ΖΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ  ΤΟΥ ΥΠΕΠΘ ΓΙΑ ΤΙΣ ΘΈΣΕΙΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ  ( Οι συνεντεύξεις έγιναν σήμερα, Πέμπτη, 14 Μαΐου 1998)

Χαράλαμπος Μιχαηλίδης

Διδάκτωρ της Φιλοσοφίας

Καθηγητής στο Βαρβάκειο Λύκειο

Οδός Νεμέας 12, Σεπόλια (Αγιος Μελέτης Τηλ. 5121409 )                                                                         

Οποιος μπαίνει εδώ, ας εγκαταλείψει κάθε ελπίδα

Με άλλα λόγια  περί του Διαγωνισμού για τις θέσεις των Συντονιστών-συμβούλων για τα ελληνικά σχολεία του εξωτερικού, που διενεργείται από το ΥΠΕΠΘ.

Είχα για μια ακόμη φορά την τύχη να συμμετάσχω σε παρόμοιο διαγωνισμό και πίστεψα προς στιγμήν ότι ο αέρας του εκσυγχρονισμού θα σάρωνε το εμπόδιο, που εμπόδιζε ως τώρα να λάμψει η αλήθεια και να αναδειχθούν οι άξιοι.

Όμως η αρχική μου αισιοδοξία μετριάστηκε κάπως, όταν έρριξα μια ματιά στη δομή των κριτηρίων. Κατάλαβα ότι  το αποτέλεσμα είναι ήδη προδικασμένο, αφού η σύνθεση της μοριοδότητησης στηρίζεται στο γνωστό σόφισμα, το δις δύο και τρία, που όπως και να το υπολογίσεις, πάντα θα έχεις εσύ το λάθος και ο υπουργικός προστατευόμενος θάχει πάντα το δίκιο. 

Ιδού λοιπόν ο πίνακας μοριοδότησης. Ο ήδη διατελέσας ημέτερος πριμοδοτείται τουλάχιστο με δέκα μονάδες παραπάνω από σένα, που έστω και αν το αξίζεις, θα απορριφθείς.

Σήμερα λοιπόν, στις 14 Μαϊου 1998, εγώ ο Μιχαηλίδης  κλήθηκα να παρουσιαστώ για το δεύτερο μέρος της υποτιθέμενης κρίσης.

Στον προθάλαμο του 7ου ορόφου του ΥΠΕΠΘ συνάντησα συνυποψήφιους, που μολονότι δε γνώριζαν ούτε καν το όνομα του Roman Jacobson, ωστόσο βγαίνοντας μας είπαν ότι το δεκαπενταμελές συμβούλιο κρίσης ήταν πολύ φιλικό μαζί τους (Για παράδειγμα ο κύριος Γιώργος χ, δάσκαλος, που χαριστικά είχε έκτακτα ακριβοπληρωμένα μαθήματα στο Ευρωπαϊκό Σχολείο Βρυξελλών).

Καθώς ήλθε η σειρά μου, κατά τις δώδεκα και μισή, έμπαινα στην αίθουσα της συνέντευξης περιμένοντας ότι τουλάχιστο θα είχα και γω την ίδια τύχη. Αλλά με το που κάθησα στη θέση του εξεταζομένου δέχθηκα παρατηρήσεις από την πλευρά του προέδρου του δεκαπενταμελούς συμβουλίου κρίσης, κυρίου Χριστόφορου Χαραλαμπάκη.

-Δέχεστε ότι ο διαγωνισμός είναι αντικειμενικός;

-Οχι, γιατί η δομή της μοριοδότησης ευνοεί εκείνους που έχουν ήδη διατελέσει σύμβουλοι, διευθυντές. Αν είχαν πάρει τη θέση αυτή με μέσον, και αν υποθέσουμε ότι διαγωνιζόμενοι τώρα θα αποδειχθούν κατώτεροι από μένα, θα  ήταν σα να επαναλαμβάνετε την ανομία καθ¨υποτροπήν.

-Εχετε κάνει ένσταση για την πρώτη φάση του διαγωνισμού;

-Ναι έχω κάνει  ένσταση, γιατί ο εισηγητής δεν ήταν αντικειμενικός. Δε μου υπολόγισε  μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό, μολονότι είχα από το 1991 εγγραφεί στο Πανεπιστήμιο της Λιέγης ως ελεύθερος σπουδαστής με σκοπό να εκπονήσω ένα δεύτερο διδακτορικό. Και αντί να εκτιμήσει μελέτη μου γραμμένη στα γαλλικά με τίτλο Για μια ερμηνεία της ανανέωσης του αφηγηματικού γένους στην Ελλάδα μετά το 1970, αντίθετα με μέμφθηκε, γιατί είχα γράψει στο βιογραφικό μου τη φράση “Τα γαλλικά όχι μόνο τα γνωρίζω άριστα, αλλά συγγράφω ακόμα και διατριβές τετρακοσίων σελίδων.”

-Βλέπω ότι πηγαίνετε στα δικαστήρια, γιατί νομίζετε ότι σας αδικούμε. Αν κρίνετε ότι ο διαγωνισμός δεν είναι αντικειμενικός, τότε δεν έπρεπε να λάβετε μέρος.(Σημ. Για το σημείο αυτό εξοργίστηκαν εκείνοι  οι συνέδελφοί μου στο Βαρβάκειο, που τους διάβασα αυτό το χωρίο, λέγοντάς μου ότι θυμίζει μουσολινικό δικαστήριο)

-Οχι, πιστεύω ότι κάτι έχει αλλάξει στη χώρα. Θεωρώ ότι όσο περνάει ο καιρός και αφού έχουμε μπει στην ΕΕ, τόσο περισσότερο θα μετράει ο ορθός λόγος (όχι η λεγόμενη λογοκρατία) και τόσο περισσότερο θα περιορίζεται ο εθνικισμός και το θρησκόληπτο πνεύμα.

Εντωμεταξύ ο εκ των εξεταστών κύριος Δαμανάκης σχολιάζει με το διπλανό του τα λόγια μου. Και κάνω παρατήρηση ότι δεν επιτρέπεται παρουσία μου να κάνει σχόλια.

Χαραλαμπάκης: -Δεν έχετε δημοσιεύσει σε επιστημονικά περιοδικά.

-Εχω όμως δημοσιεύσει τη μελέτη μου Η μεταβολή της δομής του νεοελληνικού μυθιστορήματος και η νεοελληνική κοινωνία. Εχω έπίσης δημοσιεύσει μελέτη για την κοινωνιοποιητική λειτουργία του σχολείου στη Φιλολογική. Εχω ακόμα δημοσιεύσει έξη άρθρα και σημειώματα σε εφημερίδες.

-Αυτά δεν πιάνονται.. Συνέχεια μας λέτε για τα προσόντα σας, γιατί δεν αφήνετε να το κρίνουν άλλοι.

-Μα παρερμηνεύετε αυτά που λέω. Επειδή οι άλλοι (δηλαδή πάντα ένας, ο εκάστοτε  εκπρόσωπος του ΥΠΕΠΘ) αρνούνται την καταφανή υπεροχή μου σε σχέση με όσους τουλάχιστο έχω γνωρίσει, γι¨αυτό αναγκάζομαι να αμυνθώ. Μελετώ τη μοντέρνα λογοτεχνία με τρόπο διεπιστημονικό, κάτι που δεν το έχει κάνει άλλος.

-Χαραλαμπάκης, απευθυνόμενος στη  γραμματέα: -Να γράψετε ότι ο κύριος Μιχαηλίδης με πλησίασε στο διάδρομο και μου έδωσε ένα χαρτί, όπου μου έλεγε τη γνώμη του για ένα βιβλίο μου. Αυτό είναι επίμεμπτο.

ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ-Αυτό πια!  και απευθυνόμενος στη γραμματέα της λέω να γράψει και τη δική μου τοποθέτηση. “Καθώς τα μέλη της επιτροπής είχαν βγει έξω και μίλαγαν με μας, τους υποψηφίους, εγώ ρώτησα ποιος είναι ο κύριος Χαραλαμπάκης και αφού το βρήκα του ενεχείρισα ένα δίφυλλο όπου ήταν δακτυλογραφημένο κείμενο από βιβλίο του για το σουρρεαλισμό. Του είπα τη γνώμη μου σε επιστημονικό επίπεδο για τις επιστημονικές του επιλογές που ενώ είναι το ζητούμενο φιγουράριζαν στην αρχή της μελέτης.. Δεν έχει χαρακτήρα γλυψίματος, αφού μάλιστα πάνω στην αρχή του κείμενου του γράφω Μιχαηλίδης συμφωνεί εν μέρει  και λίγο πιο κάτω ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ ΔΙΑΦΩΝΕΙ. Γιατί, ενώ ο κύριος Χαραλαμπάκης σωστά απορρίπτει την καθαρά γλωσσολογική ανάλυση των λογοτεχνημάτων, πηγαίνει στις τρεις γενικότατες ισοτοπίες Ανθρωπος-Λόγος-Κόσμος,[1] πράγμα κοινότοπο. Και κει σημείωσα τη διαφωνία μου, επειδή παρακάμπτει την ιστορία.( Οχι λοιπόν γλύψιμο, αλλά κίνηση ρουά και ματ ήταν η τέτοια επίδοση του σχολίου μου, εφόσον  οδηγούσε στην ίδια την καρδιά ανεφοδιασμού του κατά σύμβαση εξεταστού μου και αποκάλυπτε ότι ο α πριόρι τρόπος χρήσης του επιχειρήματός του είναι η απουσία ακριβώς επιχειρημάτων. Ετσι ο αληθινός εξεταζόμενος και νυν πρόεδρος γεννάει το ερώτημα πώς και έγινε εξεταστής εκείνου που μπορεί να ερωτά και που λόγω Ελλάδας είναι πάλι εξεταζόμενος.   Και ο κύριος Χαραλαμπάκης παρακαλούσε να μην εισέλθουμε  σ΄ αυτό το θέμα, προφανώς φυγομαχώντας, αφού επιστήμη δε σημαίνει λήψη του  ζητουμένου).

Ευτυχώς εκείνη τη στιγμή άρχισε να με εξετάζει ο καθηγητής των γαλλικών..

Δε θα κάνω άλλο σχόλιο, παρά μόνο το εξής. Ο εκπρόσωπος του ΥΠΕΠΘ θέλησε να μου δώσει ένα μάθημα, επειδή είχα προσφύγει στο Δικαστήριο για άλλη παλιότερη αδικία.

Αυτή η κρυφή προσυνεννόηση είναι το επίμεμπτο και όχι η ενώπιον όλων επίδοση ενός σχολίου στον ιερο-εξεταστή μου.

Δίδαγμα: Θα απορρίπτεσαι και θα είσαι πεισμένος γι’ αυτό  (παρά τις προφάνειες).

Αν όμως η κριτική μας ικανότητα ακυρώνεται με τον τρόπο αυτό, ας μην τα βάζουμε τότε με τον καημένο τον εκπαιδευτικό, γιατί τάχα δεν έχει ικανότητες. Δε θέλουν να έχει ικανότητες.

Είναι χομεϊνικά παράλογο να έχει ένας εκπαιδευτικός τόσα πολλά προσόντα και να ανακηρύσσεται στάσιμος από το ΥΠΕΠΘ. Το μήκος κύματος της χώρας εντοπίζεται ακριβώς σ’αυτή τη διαδικασία.

Demande à l’ Ambassadeur de Belgique à Athènes, 27-9-1997

Les contradictions dans le rapport d’ HENRI TONNET

vendredi, juin 13, 1997 ( dâte de ma prémière

demande )

samedi, septembre 27, 1997                                                                               

ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ, 23/7/2010.
ANTINOMIE DANS LE RAPPORT MEME D’ HENRI TONNET : Οι προκείμενές του βρίσκονται σε αντίθεση με το συμπέρασμά του, μέσα στην κρίση του για το γαλλικό βιβλίο μου. Αρχίζει λέγοντας : “LE SUJET DE M. MICHAELIDES PRESENTE UN INTERET EVIDENT κλπ”. Με άλλα λόγια ο κ. Τοννέ λέει ότι η μελέτη του Μιχαηλίδη είναι συνθετική, τη στιγμή που λείπει μια τέτοια μελέτη από τη νεοελληνική γραμματολογία, αφού ακόμα και οι εργασίες του Μ.Μερακλή και του Α. Αργυρίου είναι αποσπασματικές. Επίσης λέει ότι η επιλογή των αντιπροσωπευτικών μυθιστορημάτων που έκανα είναι σωστή. Επίσης και ο χαρακτηρισμός της τεχνοτροπίας κάθε μυθιστορήματος είναι σωστός κατά τον κ. Ανρί Τοννέ. Επίσης θεωρεί εντυπωσιακή την πληθώρα παραθεμάτων,που προέρχεται ακόμα και από τον καθημερινό τύπο. Επίσης ο κ. Τοννέ εκτιμά ότι καλώς συνέδεσα το μυθιστόρημα αμφισβήτησης με τις συγκυρίες της εποχής, όπου γεννήθηκε. Αν μάλιστα είχε διαβάσει λίγο για τη θεωρία του παιγνιδιού ο κ. Ανρί Τοννέ, θα έβρισκε ότι και η θεωρητικοποίησή μου για την “οπτική αμφισβήτησης” είναι σωστή και ξεφεύγει από τα τετριμμένα και γενικόλογα, που συνήθως γράφονται και που όλα πηγάζουν από τον Μαρξ των “νεο”-ρομαντικών νεανικών χειρογράφων εναντίον του καπιταλισμού. Βλ. σχετικά τη μελέτη του LOWY. Οι τέτοιες προκείμενες λοιπόν που γράφτηκαν για μένα από την πένα του κ. Ανρί Τοννέ έρχονται σε πλήρη αντίφαση με το συμπέρασμά του για μη αποδοχή της διδακτορικής μου διατριβής.

CASE STUDY METHOD:
Τα παρακάτω ντοκουμέντα συγκροτούν ψηφίδες μιας εφαρμογής της CASE STUDY METHOD, που θεωρήθηκε στις ΗΠΑ ως η ανώτερη μορφή κοινωνιολογικής έρευνας. Εδώ ερευνάται η μορφή δράσης μιας τυπικής ομάδας ελίτ, ενός θεσμού, που επιλέγει τα στελέχη για τις επίζηλες θέσεις στη χώρα μας, μέσα από στοιχεία που αφορούν ποικίλες πλευρές του ιδίου φαινομένου. Η παρακάτω αναφερόμενη ομάδα των “επιλέκτων”, που κρίνει στις επιτροπές του ΥΠΕΠΘ, συγκροτείται από διακομματικά και διεθνικά μέλη και συγκεντρώνει κάθε δυνατή εξουσία και σχεδόν κάθε μέσο (διοικητική, πολιτιστική, εκτελεστική), όπως συνέβαινε στο όψιμο Βυζάντιο με το θεσμό του στρατηγού. Τα σχετικά ντοκουμέντα εκτείνονται στο διάστημα μιας δεκαετίας. Οι τέσσερις απορρίψεις των τακτικών τους από το Διοιητικό Εφετείο Αθηνών, οδήγησαν τελικά στην αλλαγή του σχετικού νόμου για την εκπαίδευση των ελληνοπαίδων του εξωτερικού.
ΟΣΟΙ ( 1995 -2002) ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΓΑΛΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΜΟΥ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΑ ΜΟΥ ΓΙΑ ΘΕΣΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ ΣΕ ΓΑΛΛΟΦΩΝΕΣ ΧΩΡΕΣ, ΕΙΧΑΝ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ ! Ο κ. HENRI TONNET ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ κ. Χ. , ΠΡΟΕΔΡΟ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΟΥ ΑΠΕΡΡΙΨΕ ΕΜΕΝΑ ΚΑΙ ΕΠΕΛΕΞΕ ΤΗΝ κ. Α.Α. ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ ΣΤΟ ΒΕΛΓΙΟ. ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΟΤΙ Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΕΧΕΙ ΓΡΑΨΕΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΕ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ. Ο κ. JACQUES DUBOIS, ΓΝΩΡΙΣΤΗΚΕ ΜΕ ΤΗ ΣΥΝΥΠΟΨΗΦΙΑ ΜΟΥ,  κ. Α.Α., ΔΙΟΤΙ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ, ΩΣ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΣΤΙΣ ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ, ΤΟ 1995, ΚΑΛΕΣΕ ΤΟΝ κ. JACQUES DUBOIS, ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΤΗΝ ΕΙΧΕ ΜΑΘΕΙ ΑΠΟ ΕΜΕΝΑ, ΣΕ ΔΕΞΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ ΒΡΥΞΕΛΛΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ. Ο κ. Δ., ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΥΠΕΠΘ ΤΟ 1998 ΚΑΙ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΑΛΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ, ΠΟΥ ΜΕ ΕΠΑΝΕΞΕΤΑΣΕ ΤΟ 2002, ΓΝΩΡΙΖΟΤΑΝ ΚΑΛΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΩΤΕΡΩ ΣΥΝΥΠΟΨΗΦΙΑ ΜΟΥ, ΠΟΥ ΤΕΛΙΚΑ ΚΑΤΕΛΑΒΕ ΤΗ ΘΕΣΗ. ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΟΤΙ ΚΑΘΕ ΦΟΡΑ ΠΟΥ ΕΒΛΕΠΑ ΤΟΝ  κ. Δ. ΣΤΙΣ ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ, ΣΥΝΟΔΕΥΤΟΤΑΝ ΑΠΟ ΤΗΝ κ. Α.Α. ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΜΑΛΙΣΤΑ, ΤΟΥς ΕΙΔΑ ΣΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΒΡΥΞΕΛΛΩΝ, ΕΝΩ ΕΚΑΝΑ ΜΑΘΗΜΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΕ ΒΕΛΓΟΥΣ ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ. ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΙΠΑ ΧΩΡΑΤΕΥΟΝΤΑΣ : “ΑΥΤΗ ΤΗ ΦΟΡΑ ΠΙΣΤΕΥΩ ΟΤΙ ΘΑ ΓΙΝΩ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ”. ΚΑΙ ΚΕΙΝΟΣ ΧΑΜΟΓΕΛΑΣΕ.  

ΤΟ ΤΡΑΓΕΛΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΙΣ ΑΠΟΦΑΝΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΤΟΥ ΥΠΕΠΘ ΤΟ 1998 ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ Η ΜΕΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΟΥ κ. Χ ΠΟΥ ΕΠΕΛΕΞΕ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΟ ΓΙΑ ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΕ ΤΗΝ κ. Α.Α.ΜΕ 63 ΜΟΝΑΔΕΣ, ΕΝΩ Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΑΝΤΕΣΤΡΕΨΕ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ. ΣΤΗΝ κ. Α.Α ΕΒΑΛΕ 34 ΜΟΝΑΔΕΣ, ΕΝΩ ΣΕ ΜΕΝΑ, ΤΟ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ,ΕΒΑΛΕ 38 ΜΟΝΑΔΕΣ (ΒΛ. ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΦΕΚ 40, ΤΕΥΧΟΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, ΣΕΛ. 433). ΕΤΣΙ Η κ. Α.Α.ΠΗΡΕ ΤΗ ΘΕΣΗ, ΠΑΡΟΤΙ ΔΕΝ ΕΙΧΕ ΓΡΑΨΕΙ ΚΑΝΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ, ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΚΑΤΙ ΦΥΛΛΑΔΙΑ, ΟΥΤΕ ΕΙΧΕ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΟ ΔΙΠΛΩΜΑ.
 

ΚΑΝΟΝΙΚΑ ΕΠΡΕΠΕ ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΟ, ΚΑΙ Ο HENRI TONNET ΚΑΙ Ο κ. Χ. ΝΑ ΖΗΤΗΣΟΥΝ ΝΑ ΑΠΕΧΟΥΝ ΑΠΟ ΕΠΙΤΡΟΠΈΣ ΠΟΥ ΘΑ ΕΚΡΙΝΑΝ ΕΜΕΝΑ, ΓΙΑΤΙ ΥΠΗΡΧΕ ΣΑΦΩΣ ΥΠΟΨΊΑ ΜΕΡΟΛΗΨΙΑΣ.

ΠΙΣΤΕΥΩ ΟΤΙ ΑΝ ΗΞΕΡΕ Ο κ. ΗΕΝRΙ ΤΟΝΝΕΤ ΑΥΤΑ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, ΘΑ ΕΙΧΕ ΑΠΟΦΥΓΕΙ ΝΑ ΠΑΡΕΙ ΘΕΣΗ. ΕΞΑΛΛΟΥ ΕΓΩ ΔΕ ΘΑ ΕΦΤΑΝΑ ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΝΑ ΜΙΛΗΣΩ ΓΙΑ ΤΑ ΣΦΑΛΜΑΤΑ ΤΟΥ ΗΕΝRΙ ΤΟΝΝΕΤ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ: ΤΟ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΕΤΕ ΓΡΑΦΕΤΑΙ ΜΕ ΕΝΑ Λ. ΕΧΟΥΜΕ ΣΤΙΓΜΙΑΙΟ ΠΟΙΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ.

ΑΠΌ ΤΗΝ ΆΛΛΗ ΕΊΝΑΙ ΤΟΥΛΆΧΙΣΤΟ ΠΑΡΆΔΟΞΟ ΝΑ ΑΣΚΕΊΤΑΙ ΑΠΌ ΕΥΡΩΠΑΪΚΌ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΌ IΔΡΥΜΑ ΚΡΙΤΙΚΉ ΣΕ ΜΙΑ ΜΕΛΈΤΗ, ΕΠΕΙΔΉ ΔΕ ΣΥΜΦΩΝΕΊ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΟΘΈΤΗΣΗ ΤΟΥ ΚΡΙΤΉ. ΤΟ ΣΩΣΤΌ ΕΊΝΑΙ ΝΑ ΚΡΊΝΕΤΑΙ Η ΣΥΜΦΩΝΊΑ Ή Η ΑΠΌΣΤΑΣΗ ΑΝΆΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΥΠΌΘΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕΛΈΤΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΛΟΓΙΚΆ ΜΈΣΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΉΘΗΚΑΝ ΓΙΑ ΝΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΕΒΑΙΏΣΟΥΝ. ΜΠΟΡΕΊ ΚΑΝΕΊΣ ΝΑ ΔΕΙ ΕΔΏ ΤΗΝ ΈΚΘΕΣΗ ΤΟΥ JURY ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΤΗΣ ΛΙΈΓΗΣ ΤΟΥ 1996
ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΑΣΜΌ ΤΟΥ ΜΠΑΜΠΗ ΜΙΧΑΗΛΊΔΗ ΚΡΙΝΑΊΟΥ, ΟΠΟΥ ΑΝΑΙΡΕΊ ΛΕΞΗ ΠΡΟΣ ΛΕΞΗ ΤΗΝ ΠΑΡΑΠΆΝΩ ΕΚΘΕΣΗ.
ΑΛΛΑ ΜΠΟΡΕΊ ΚΑΝΕΊΣ ΝΑ ΔΕΙ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΊΔΑ ΟΛΌΚΛΗΡΟ ΑΥΤΌ ΤΟ ΒΙΒΛΊΟ ΚΑΙ ΝΑ ΚΡΊΝΕΙ.

ΠΡΌΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΆΠΤΥΞΗ ΜΙΑΣ ΥΠΌΘΕΣΗΣ, ΠΟΥ ΕΠΑΛΗΘΕΎΕΙ ΤΙΣ ΘΈΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΈΣΑ ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΌΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΌΔΟΥ, ΤΗΝ ΟΠΟΊΑ ΕΞΕΤΆΖΕΙ. ΕΝΏ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΙΤΗ ΤΟΥ κ.JACQUES DUBOIS ΚΑΝΕΙ ΑΠΛΑ ΜΙΑ ΕΚΘΣΕΗ ΙΔΕΩΝ, ΤΕΤΟΙΩΝ ΠΟΥ ΝΑ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΛΙΓΟ ΑΠΌ ΑΛΛΑ ΑΝΑΛΟΓΑ ΕΡΓΑ. ΚΑΙ ΕΊΝΑΙ ΠΡΟΦΑΝΕΣ ΌΤΙ Ο κ.JACQUES DUBOIS ΑΓΝΟΕΙ ΕΝΤΕΛΩΣ ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ.

ΤΟ ΠΙΟ ΣΟΒΑΡΟ ΑΠΟ ΟΛΑ ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ ΤΕΤΟΙΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ, ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΤΩΝ ΕΛΙΤ, ΑΦΟΡΟΥΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΞΙΑ.

ΚΑΛΑ ΒΑΛΕ ΤΟ ΔΙΚΟ ΣΟΥ, ΑΦΟΥ ΕΙΜΑΣΤΕ ΔΟΡΥΑΛΩΤΟΙ ΟΙ ΑΠΕΞΩ, ΑΛΛΑ ΜΗΝ ΤΟΝ ΕΜΦΑΝΙΖΕΙΣ ΚΑΙ ΩΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΦΑΡΟ.

ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΝΑ ΦΑΝΤΑΣΤΕΙ ΤΙ ΑΞΙΑ ΕΧΕΙ ΜΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΛΙΤ ΠΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΜΕ “ΠΑΡΑΠΟΙΗΜΕΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ”. ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ Η ΧΩΡΑ ΕΔΙΝΕ ΓΙΑ ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ “ΠΑΡΑΠΟΙΗΜΕΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ”, ΠΟΣΟ ΠΙΟ ΠΑΡΑΠΟΙΗΜΕΝΑ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΟΣΑ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ, ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΛΕΓΧΕΤΑΙ ΑΠΟ ΚΑΝΕΝΑ! (Μιλάω για τη φράση “The game is over”των επικεφαλής της ΕΕ προς τον Υπουργό, κ. Παπακωνσταντίνου, το Φθινόπωρο του 2009)

ΥΓ. Πάντως ευχαριστώ για το γεγονός ότι η βελγική πρεσβεία έστειλε μια απάντηση.               

 

                                                                                                                     

   A  votre Excellence Mr. l’ Ambassadeur de  Belgique  à AthènesCette demande devrait être communiquée au Ministère de l’ Enseignement de la Belgique 
Michaelides Charalambos, docteur ès lettres ( Diplôme de l’ Ecole Philosophique de l’Université d’ Athènes, daté de 1983)  
   
Αθήνα Νεμέας 12  
tél. 00301 5121409  

 

Monsieur l’ Ambassadeur

Je suis inscrit en 1991 à l’Université de Liège et, en application de l’ A.R. du 30-9-1984, mon dossier ayant été examiné par la Faculté de Philosophie et Lettres, un avis favorable a été émis sur mon admission à l’épreuve unique du grade scientifique de docteur en Philosophie et Lettres. Mon droit d’accès à l’épreuve unique a été fondé sur le titre de doctorat fourni par la Faculté de Philologie de l’Université d’Athènes,  déposé en octobre 1991 au service des inscriptions de l’Université de Liège.

J’ avais soumis, il y a quelques mois, ma thèse de doctorat, aux cinq membres du Jury convoqué pour la première fois en octobre 1996 par le Doyen de l’ Université de Liège..

Le Jury m’a demandé de reécrire toute une série de passages de mon texte.

Et moi, une fois de plus, j’ai corrigé laborieusement même des endroits bien établis suivant les instructions du jury :

Le titre récemment modifié de mon travail  est le suivant : “ Pour une interprétation du renouveau du genre narratif  en Grèce 1970-1990”. Il a été adapté à l’objet de mon étude.

Les traductions des larges extraits des romans grecs sont corrigées.

Les citations des écrivains grecs sont corrigées aussi. 

Les instructions des membres du jury sont respectées.

Tout le texte est revu et remanié. 

De toute évidence, il s’agit d’un travail de grande ampleur, comme dit dans son rapport monsieur Jacques Dubois.[1]

Pourtant une série d’inconveniants ont eu lieu depuis. Lorsque; en juin 1996; j’avais visité mr. Jacques Dubois, le Directeur de ma thèse, pour déposer mon manuscrit, alors mr. Dubois, m’a abandonné en me disant qu’il se dégage. Pourtant, un mois plus tôt il m’avait encouragé en me disant “ Ca ira”.  J’ ai enregistré avec sa permission cet accord sur une cassette.

Il m’avait renvoyé, quelques jours plus tôt; à monsieur André Deisser, professeur en philologie classique. Oui, monsieur André Deisser n’a fait son apparition en tant que dirigeant de ma thèse qu’au dernier moment, un peu avant mon départ de la Belgique.

Il est évident que vous avez ici une imposture. Ces deux monsieurs voulaient, comme il paraît, m’abandonner, alors qu’ils étaient obligés de soutenir ma thèse.

A ma présence, mr. André Deisser se montrait toujours poli et acceptait volontiers mes remarques sur la littérature et la langue grecque. Je lui avais montré par exemple- dans un bistrot près de l’Université de Liège où nous étions accompagnés par une professeur grecque, mme Katia Drakopoulou- les phénomènes grammaticaux provoqués par la disparition du j , du F  et du s entre deux voyelles.  Je lui parlais aussi, chaque fois que je le rencontrais aux amicales, de la littérature grecque moderne, totalement inconnue à lui sauf deux romans de Menis Koumantaréas et un roman de Panselinos.

Lorsque j’ai commencé à prendre conscience du fait que ces monsieurs ne connaissaient pas les livres cités par moi dans mon travail,  il n’était pas possible de  changer les conditions de mon étude. J’y étais piégé.

Ni monsieur Jacques Dubois, ni monsieur Deisser ne connaissent rien sur la doctrine  sociologique de l’interactionnisme. Ils ne sont pas non plus soucieux des questions d’esthétique que le chercheur doit résoudre, lorsqu’il étudie n’importe quel phénomène littéraire. Ils prennent les oeuvres littéraires  comme simplement existantes.

Je vais néanmoins mettre en évidence que mr. Dubois, le Directeur initial de ma thèse, me roulait en me conduisant à travailler pendant cinq ans et à gaspiller mon temps sans gagner rien du tout. D’autre part, il a utilisé le matériau de mon travail pour créer son livre intitulé “Le roman célibataire”. Même le titre renvoie au titre de mon travail “Le roman contestataire grec”.

Il y a au moins vingt points dans le livre cité qui sont emprûntés à ma dissertation.

Enfin, le jury truqué[2], constitué par la Faculté de Philosophie et  Lettres de l’ Université de Liège a jugé, en novembre 1996, mon travail et m’a demandé de corriger les défauts.

Monsieur l’ Ambassadeur

Je vous demande de faire toutes les démarches convenables et de dénoncer les actes de l’Université de Liège  qui m’ont provoqué un sinistre très important.

Je vous demande de communiquer ma demande au ministère de l’Education de la Belgique et à l’ Université de Liège.

 

P.S.:  Même si je laisse de côté les dépenses et les efforts que j’ai faits, il reste le dommage du temps perdu et c’est cela qui compte le plus.

Je vais communiquer cette affaire à la presse et à la télé, ici et en Belgique.

En attendant vos démarches, je vous prie d’agréer, Monsieur l’ Ambassadeur, l’expression de mes sentiments distingués .

 

                                                                                                                                                                              Charalambos Michaelides

 

Je vous envoie les jugements du jury du novembre 1996.

Rapport d’ HENRI TONNET,

Professeur à I’Institut National des Langues et

Civilisations Orientales (Paris) sur la recevabilité de la thèse de Doctorat de Monsieur Charalambos MICHAELIDIS intitulée Pour une saciocrttique du roman contestataire hellénique.

Le sujet de M. Michaelidis présente un intérêt évident. Il s’agit d’étudier un échantillon de romans grecs récents écrits entre 1970 et 1990, que l’auteur regroupe sous le genre du roman contestataire. Il suffit de lire les travaux encore fragmentaires de la critique grecque sur cette période (ceux d’A. Argyriou et de M. Méraklis, par exemple) pour constater que nous manquons d’une étude d’ensemble vraiment synthétique dans ce domaine. Le choix qui est fait de dix romans, parmi lesquels certains très représentatifs de l’epoque comme L’or des fous de Maro Douka, 1993, paraît justifié ainsi que la caractérisation de chacune des oeuvres dans le Chapitre In intitulé “Analyses” (expressionnisme de Sourounis, réalisme à la première personne de Douka, naturalisme magique de Papachristos, formalisme de Geronymaki).

L’information bibliographique impressionne par sa richesse et sa variété. L’ helléniste apprécie le dépouillement des revues grecques de l’époque. De toute évidence Monsieur Michaelides a beaucoup lu et réfléchi en particulier sur la société et l’institution littéraire en Grèce durant les années qu’il étudie. C’est du reste ce dernier sujet qui lui fournit les développements les plus satisfaisants sur l’évolution du public, la marginalisation de certains auteurs, la constitution d’un “establishment” de la contestation littéraire autour du surréaliste Nanos Valaoritis, les bourses de la Fondation Ford, les éditions, en particulier “Kédros”, et le groupe de presse Lambrakis. On apprécie aussi que l’auteur ait tenté de définir une évolution dans la période qu’il étudie, en signalant une coupure nette en 1982.

Les analyses d’extraits sont un peu moins satisfaisantes, en raison de la mauvaise qualité des traductions faites par I’auteur lui-même et qui auraient dû être revues par un francophone. En revanche la langue de I’exposé est dans l’ensemble convenable.

Σημείωση του Μπάμπη Μιχαηλίδη Κριναίου: Το βιβλίο που είχε υπόψη ο Ανρί Τοννέ, το διόρθωσα σε όλα τα σημεία του.

Mais ce qui n’est pas du tout au point, a mon avis, c’est tout ce qui ressort au genre de la these d’université. Le sujet d’ensemble reste flou et l’on ne trouve pas de définition claire et distincte de cette “optique interactionniste” qui semble être l’approche originale de M. Michaelides sur la littérature grecque.

En tout cas, le travail présenté ne correspond pas à la définition très réduite donnée, p.47, “Notre objectif n’est pas d’étudier l’histoire du récit grec pendant une vingtaine d’années mais d’expliquer les changements successifs dans Ies usages du terme “littéraire” en Grèce et d’élaborer une critique concrète.” Ni l’un ni l’autre de ces deux buts – dont le second est manifestement bien trop ambitieux – ne sont atteints.

Remarque de Michaelides  (  Ces remarques ne montrent que l’incompétence de votre juge de critiquer mon travail, puisqu’ il ne possède ni les connaissances nécessaires pour comprendre un phénomène aussi complexe que la production littéraire d’une période donnée, ni l’épistémologie interdisciplinaire pour y  acceder. Cela est apparent, lorsqu’on lit ses remarques; de plus, il avoue son incompétence à juger mon étude interdisciplinaire dans sa lettre qu’il m’a envoyée il y a deux mois pour s’excuser ( c’est le sens profond de sa lettre ) d’avoir soutenu le nouveau rejet de mon travail, corrigé et remanié, par le jury.)

En revanche les répétitions et les développements hors sujet abondent. On constate que certaines notes sont répétées in extenso dans le texte proprement dit. La liste des personnes primées par la Fondation Ford est reprise deux fois sans nécessité. Dans le détail la suite des points de l’exposé ne présente pas beaucoup de logique. On voit se succéder des résumés sur les diverses approches critiques, des chronologies sur les attentats terroristes en Grece, des développements connus sur la question de la langue telle que la conçoit M. G. Kalioris, un résumé des thèses de J.-F. Revel dans Ni Marx ni Jesus ou des considérations sur le jeu selon Pascal. Le développement de plusieurs pages sur la poesie de la période considérée, avec des citations de poèmes non traduits, n’a évidemment rien à faire avec le roman contestataire.

Σχόλιο του Μπάμπη Μιχαηλίδη Κριναίου σε αυτά τα σημεία: Ο αναγνώστης μπορεί να δει στο τελικό κείμενο που παραθέτω εδώ ότι αυτά τα λάθη τα έχω διορθώσει.

On peut dire que durant les deux premières parties (130 pages sur 400) on ne voit pas du tout où l’auteur veut en venir. La situation s’améliore dans la partie d’analyse, mais se détériore a nouveau, p. 270 et suivant., quand on en revient à l’ “optique interactionniste” et à l’opposition entre langage quotidien et langage contestataire. A nouveau la théorie a priori et la logomachie remplacent les considérations littéraires étayées sur l’étude des  textes.

Σχόλιο του Μπάμπη Μιχαηλίδη Κριναίου σε αυτά τα σημεία: Απλά ο κ. Τοννέ, όπως μου ομολογεί σε επιστολή που μου έστειλε και την παραθέτω εδώ, δε γνώριζε τίποτα από κοινωνιολογία. «Οπτική διαδραστική ή οπτική συμβολικής επικοινωνίας» είναι μια γλωσσική στάση, μια κοινωνική στάση, που ορθώνεται απέναντι στον «συνήθη λόγο της καθημερινής ζωής» και αυτό ίσχυε πάντα στη λογοτεχνία.

Δεν είναι μια κοσμοθεωρία, ούτε μια ψυχολογία, αλλά μια στάση, μια πράξη. Είναι η ίδια αυτή στάση, που αποτελεί τη βάση “της θεωρίας των παιγνίων”, τόσο σημαντικής, ώστε με αυτήν απετράπη ένας πιθανός παγκόσμιος πόλεμος το 1962. Δεν είναι μια φωτογράφηση της ελληνικής κοσμοθεωρίας (του κοινού καθημερινού λόγου), αλλά μια άλλη θέση σε μια συζήτηση με αυτόν τον καθημερινό λόγο. Με άλλα λόγια είναι μια ανανέωση της “θεωρίας της δράσης”. Πόσο πιο εύκολα να το πω. Και ο τελευταίος αμερικανός φοιτητής το καταλαβαίνει.

Απλά μετά το μικρό σε όγκο, αλλά μέγιστο σε επιδράσεις, βιβλίο του Ερβιν Γκόφμαν «Η παράσταση του εαυτού στην καθημερινή ζωή» ο ιντεραξιονισμός έγινε σχεδόν η κύρια κοινωνιολογική μέθοδος, που έχει φαινομενολογική βάση.              

Enfin les conventions matérielles de la présentation d’un travail de recherche sont traitées avec la plus grande désinvolture. Il  n’ y a aucun système dans la retranscnption du grec. Le même nom propre est écrit à une ligne de distance Méraklis puis Méraclis. Les noms anglais sont rendus à partir de leur orthographe grecque. C’est ainsi que Kimon Friar devient selon le cas Fréier ou Fraïer. Presque toute la bibliographie devrait être corrigée, car les dates des ouvrages qui y sont données sont celles des traductions grecques et non, comme il aurait fallu, celles de leur parution dans leur langue originale. Plus grave, pour le textes anciens et médiévaux M. Michaelidis ne fournit que la date de leur édition moderne. Longin semble avoir écrit le Du Sublime en 1927 et Bergadis son Apokopos en 1952. Quant aux titres de ces livres ils sont traduits en français à partir du grec sans que I’original grec soit donné ;or ces traductions ne sont pas toujours tràs heureuses : “La prose contemporaine” devient “La littérature prosaique contemporaine”, “Notre langue évolue ” est rendu “Notre langue s’évolue”. Quant aux titres des oeuvres originales ils sont bien souvent maltraités, alors même que I’auteur aurait pu recopier la traduction française officielle dans le recueil La Grèce en français qu’ il cite.

La suite au prochain numéro devient La suite au suivant, CieI nuageux est transformé en CieI plein de fumée, Toi au moins tu es mort avant est rendu bien maladroitement Heureux, toi tu es tué Ie bon moment. Cités à Ia dérive devient (p.79) Cités ingouvernables. Et lorsque la traduction pose trop de problèmes à l’auteur, il se contente de retranscrire le titre en caractères latins, comme dans la liste, du reste parfaitement inutile, de la p.79, koromilia , Eosphoros, Kekarrnenoi, To Armenisma, To kaplani tis vitrinas. I1 arrive même que le titre grec du livre soit reconstitué approximativement à partir de la traduction française Andréas Fragias (!) La grille,  il s’agit evidemment du roman connu Καγκελόπορτα.

En conclusion, il me semble indiqué de demander à M. Michaelidis de supprimer tous les développements superflus et de corriger toutes les erreurs matérielles avant de lui permettre de soutenir sa these, qui par ailleurs n’est pas sans intérêt.

 

                                                                                                                                                       H. TONNET, Paris le 6 Octobre 1996

Jacques Dubois:  Rapport  sur la thèse de M. Charalambos MICHAELIDES, “Pour une sociologie du roman contestataire hellénique”

Ce travail de grande ampleur fait sans doute montre d’une connaissance vivante de son objet (le roman grec contemporain dans sa forme avant-gardiste) et des contextes de cet objet (champ littéraire, champ politique). II est par ailleurs riche en analyses partielles intéressantes.

Mais il souffre de différents défauts, dont deux m’apparaissent comme particulièrement rédhibitoires : 1″ du côté de la forme : les erreurs et maladresses touchant à la présentation du travail sont si nombreuses qu’elles affectent constamment la lecture du texte.

2″ du côté de la méthode : étant censé avoir dirigé ce travail sous I’angle de la méthode – d’une méthode se réclamant de la sociologie de la litterature, -je dois bien constater que, de ce point de vue, son auteur donne à voir un manque réel de maîtrise et beaucoup d’incohérence. De cette dernière, je relève ces quelques manifestations frappantes :

1) l’auteur confond en permanence la sociocritique (voir titre) et la sociologie des champs (Bourdieu) ou de I’institution (Dubois), deux approches qui sont peu compatibles ;

2) sa mise en oeuvre de la sociologie des champs laisse beaucoup à désirer: tout I’appareil conceptuel supposé par cette théone (dispositions / positions / prises de position ; habitus et champ ; etc.) est peu ou mal utilisé ;

 Remarque de Michaelides : Je n’ avais jamais l’intention de mettre en oeuvre la théorie du champ littéraire. Le lecteur peut fouiller tout mon travail; il ne trouvera rien qui justifie cette inadvertance impardonnable de monsieur Dubois. Il est évident qu’il n’a même pas lu mon ouvrage.

Σημερινή σημείωση του Μπάμπη Μιχαηλίδη Κριναίου. Η τοποθέτηση του κ. Ντυμπουά ήταν ζήτημα πράξης, όχι ζήτημα γνώσης. Με άλλα λόγια ήθελαν να με ξεφορτωθούν και πρόσθεσαν και μερικά για τα γλωσσικά μου λάθη στα γαλλικά, που τα διόρθωσα και δεν ήταν τόσο τρομερά. Ο ίδιος καθηγητής άλλωστε αγνοούσε πολλά πράγματα γύρω από τις κοινωνικές επιστήμες. Ρώταγε κάθε τόσο έναν βοηθό του για το κάθε τι. Πχ «Τι είναι ιντεραξιονισμός:». Και εκείνος απαντούσε ότι είναι μια σχολή ψυχολογίας. Είναι απίστευτα πράγματα. Δεν είναι όμως ο ίδιος που μιλάει μέσα από τα βιβλία του. Είναι ο θεσμός. Και έχει τον επίσημο ρόλο να διαδίδει το έργο του Ζωρζ Σιμενόν. Γι’αυτό είχε παρασύρει πολλούς στη ΒΔ Ευρώπη ότι το σοσιαλιστικό κόμμα πρέπει να διαδώσει την αγάπη για τα αστυνομικά μυθιστορήματα (genres Paralitteraires). Συγγνώμη για το λάθος τόνου, αλλά μου λείπει μια γαλλική γραμματοσειρά.

Demande

Mr. Dubois et mr. Deisser devaient soutenir un travail qui leur était connu et plusieurs fois corrigé selon leurs instructions.

Monsieur Dubois me roulait et, même quand il me disait  “ça ira”[3], son arrière-pensée était différente: se débarrasser sans scrupule de moi.

Etant donné que tous ces signes ci-dessus ne montrent qu’une seule chose: une prise de décision a priori, vous devez procéder à la reconnaissance due à mon travail. 

 

En attendant vos démarches, je vous prie d’agréer, Monsieur l’ Ambassadeur, l’expression de mes sentiments distingués .

                                                                                                                                                                         Charalambos Michaelides

 

 

 


[1] Voir plus bas le Rapport de mr. Jacques Dubois.

[2] Toute cette affaire est une aventure lamentable. Les deux monsieurs que je cite plus haut ont délibérement rejeté un travail qu’ils étaient obligés de soutenir, puisqu’ils étaient les directeurs successifs de ma thèse..

[3] J’ai en ma possession sa déclaration enregistrée sur une discette.

Το δημοσίευμα αυτό της Ελευθεροτυπίας δεν είναι το μόνο που διαπιστώνει τον ενδημούντα νεποτισμό της κυρίαρχης ελληνικής ελίτ. Πρόκειται για το ελληνικό φαινόμενο διατήρησης μιας αναχρονιστικής καταστάσεως, συνταγματικά κατοχυρωμένης και συνυπεύθυνης για τη σημερινή κακοδαιμονία της Ελλάδας. Οι παραπάνω αναφερόμενοι πρωταγωνιστές της υπόθεσης της διατριβής μου και της διεκδίκησης θέσης συμβούλου υπάγονται σε αυτή την κατηγορία. Δεν το περίμενα όμως να εμπλέκονται και ευρωπαίοι πανεπιστημιακοί. Και ενώ με τέτοιες τακτικές δεν πρόκειται να ξαναγίνουν αυθέντες του Μορέως, αντίθετα συμβάλλουν στη μείωση του δυναμισμού του νεοελληνικού πνεύματος.

Henri Tonnet